Bảo quản, phục chế: Khoảng trống của thị trường mỹ thuật Việt Nam

(SGGP) Nhiều tranh của các danh họa Việt ở nước ngoài sau đấu giá trở lại cố hương, nhưng công chúng hiếm có dịp chiêm ngưỡng. Một lý do là chủ sở hữu lo ngại công tác bảo quản, phục chế và bảo hiểm nghệ thuật – lĩnh vực mà hiện trong nước gần như không có.
Khách tham quan triển lãm Họa duyên tương ngộ tại Bảo tàng nghệ thuật Quang San

Bảo hiểm bằng cam kết cá nhân

Cuộc triển lãm Hồn xưa bến lạ do nhà đấu giá Sotheby’s tổ chức tại Việt Nam vào tháng 7-2022 là lần đầu tiên công chúng trong nước có dịp tham quan những tác phẩm của họa sĩ Việt Nam ở nước ngoài. Đây cũng là lần tiên các nhà sưu tập trong nước cho mượn tác phẩm để triển lãm với hợp đồng bảo hiểm lên đến cả triệu đôla.

Giám tuyển Ace Lê (Giám đốc điều hành thị trường Việt Nam của Sotheby’s) kể lại: “Trong triển lãm Hồn xưa bến lạ, điều chúng tôi quan tâm chính là bảo hiểm cho tác phẩm nghệ thuật. Có nhà sưu tập cho mượn khá nhiều tranh và hợp đồng bảo hiểm lên đến cả triệu đôla. Đội ngũ vận chuyển tác phẩm và làm các hợp đồng bảo hiểm đều trực tiếp từ Hồng Công, trụ sở chính của Sotheby’s, sang làm việc và thương thảo cùng các nhà sưu tập trong nước. Vì các tác phẩm này có giá trị rất lớn, chúng tôi cố gắng không để xảy ra bất kỳ sơ sót nào, đó là tính chuyên nghiệp gần như tuyệt đối của các nhà đấu giá uy tín trên giới”.

Có thể thấy, bước tiến chuyên nghiệp này gần như chưa có tiền lệ với thị trường trong nước. Hàng loạt triển lãm quy mô diễn ra trong năm, việc mượn tác phẩm để trưng bày không có gì xa lạ, nhưng chủ yếu là cam kết miệng và sự tin tưởng lẫn nhau giữa họa sĩ – nhà sưu tập – đơn vị tổ chức – giám tuyển. Một giám tuyển trong nước chia sẻ: “Có triển lãm diễn ra ở Hà Nội, tôi phụ trách trong khâu tổ chức, có mượn tranh của một họa sĩ ở TPHCM. Tự tay tôi phải vận chuyển, và phải mua luôn hai vé máy bay liền kề, một để ngồi, một để tranh. Việc ký gửi là không dám nghĩ đến, bởi trong quá trình vận chuyển mà xảy ra sơ suất thì đền không nổi, trong khi nước ta hiện gần như không có bảo hiểm về tác phẩm nghệ thuật”.

Thiếu nhân lực phục chế

Một trở ngại lớn khác là nếu tác phẩm nghệ thuật bị hư hỏng trong quá trình vận chuyển khi triển lãm thì vấn đề phục chế trong nước gần như là bất khả thi. Trước đây, để phục chế tranh của họa sĩ Nguyễn Phan Chánh, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã nhờ đến các chuyên gia từ Học viện Phục chế nghệ thuật IWAI, Nhật Bản. Hay các tác phẩm như Em Thúy của họa sĩ Trần Văn Cẩn, Mẹ con của họa sĩ Lê Thị Kim Bạch, Rượu cần của họa sĩ Kà Kha Sam… khi phục chế đều phải nhờ sự hỗ trợ của chuyên gia nước ngoài.

Một ví dụ điển hình khác là cuộc triển lãm Họa duyên tương ngộ kỷ niệm 100 năm ngày sinh họa sĩ Trần Phúc Duyên (1923-1993) vừa diễn ra vào tháng 7 vừa qua. Nhóm tổ chức gồm Phạm Lê Collection (hai nhà sưu tập Phạm Quốc Đạt và Lê Quang Vinh), Bảo tàng nghệ thuật Quang San cùng gia đình cố họa sĩ Trần Phúc Duyên đã phải tốn rất nhiều công sức mới phục hồi được các tác phẩm để giới thiệu công chúng. Nhà sưu tập Phạm Quốc Đạt cho biết: “Sau khi họa sĩ mất, toàn bộ tác phẩm của ông đóng thùng và lưu kho đến năm 2017 mới được phát hiện. Qua thời gian hơn 20 năm không được bảo quản kỹ, đã có hư hỏng. Vì thế, tranh phải được sửa chữa, phục hồi để đảm bảo tính thẩm mỹ, chất lượng trước khi mang ra triển lãm cũng như cho quá trình bảo quản sau này. Có tác phẩm thời gian phục hồi lên đến gần 1 năm trời, để đảm bảo một cách nguyên nhất tinh thần nghệ thuật mà họa sĩ gửi vào tác phẩm”.

Phụ trách phục chế một số tranh của họa sĩ Trần Phúc Duyên, chị Hiền Nguyễn (chuyên viên phục chế tranh) chia sẻ: “Việc tìm hiểu ban đầu rất quan trọng, vì phục chế thì phải hiểu tinh thần, kỹ thuật mà họa sĩ đã dùng thì mới có thể làm đúng được. Có bức tranh, khâu nghiên cứu chất liệu, kỹ thuật vẽ đã mất từ 5-6 tháng. Bức tranh phục chế thành công phải trở lại vẻ đẹp nguyên bản ban đầu, không làm sai nguyên tác, trừ khi điều đó có sự đồng ý từ chính họa sĩ”.

Có thể thấy, phục chế – bảo quản đi đôi với nhau trong công việc sưu tập và trưng bày nghệ thuật. Thị trường trong nước đang có những bước tiến và định danh rõ rệt, nhưng đội ngũ nhân lực chuyên môn hiện tại vẫn chưa đủ đáp ứng nhu cầu. Và không chỉ trong câu chuyện phục chế tranh, ngay cả đội ngũ giám tuyển trong nước, phần nhiều vẫn dựa trên kinh nghiệm làm nghề lâu năm, chứ đào tạo chuyên môn bài bản chỉ đếm trên đầu ngón tay. Trong nước cũng chưa có cơ sở đào tạo giám tuyển, phục chế tranh để đáp ứng nhu cầu cơ bản cho thị trường nghệ thuật chuyên nghiệp.

Tin cùng chuyên mục

“Vỏ tương lai” (Cover of Future) tác phẩm truyền tải thông điệp bảo vệ môi trường mạnh mẽ

Ngay ngày làm việc đầu tiên của năm mới Ất Tỵ 2025, chiều 3/2, đồng chí Nguyễn Hòa Bình, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ đã đến thăm,...

Danh họa Nguyễn Sáng và Bảo vật quốc gia “Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ”

“Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ” là bức họa đặc biệt nhất của danh họa Nguyễn Sáng hiện đang được lưu giữ tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam và là Bảo vật quốc gia. Tác phẩm...

Bàn tay tài hoa ‘thổi hồn’ cho gốm, gỗ

“Còn sức khỏe, tôi nguyện được vẽ cho quê hương, vùng miền đất Tổ; được đắm chìm với tâm hồn dân tộc Việt qua các tác phẩm điêu khắc – không chỉ mang hơi thở đời sống đương...

Nhà điêu khắc Triệu Tiến Công: Người tạc hồn cho gỗ

Trong nghệ thuật điêu khắc, yếu tố đầu tiên là chất tạo hình có sự chuyển động của cách thức tạo khối mà người nghệ nhân phải “tìm hình, tìm khối” một cách mạch lạc. Đối với anh,...

Anh giáo làng đam mê điêu khắc

Học ngành sư phạm, về quê làm giáo viên “trường làng”, nhưng anh Triệu Tiến Công (Phú Thọ) vẫn đam mê điêu khắc. Anh đang cần mẫn làm trăm bức điêu khắc gỗ để hướng đến một triển lãm...

Có thể bạn quan tâm

Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm tổ chức triển lãm kỷ niệm 70 chiến thắng Điện Biên Phủ

Triển lãm kỷ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954-7/5/2024) do Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm tổ chức tại Nhà triển lãm 29 Hàng Bài, Hoàn Kiếm,...

GIẢI THƯỞNG TRIỂN LÃM MỸ THUẬT KHU VỰC IV (BẮC MIỀN TRUNG) LẦN THỨ 26 NĂM 2021

...

Bảo tàng Lịch sử quốc gia mở trưng bày “Âm vang Đông Sơn”

Chào mừng ngày Di sản Văn hóa Việt Nam 23.11 và hướng tới kỷ niệm 100 năm phát hiện, nghiên cứu văn hóa Đông Sơn, Bảo tàng Lịch sử quốc gia tổ chức trưng bày chuyên đề “Âm vang Đông Sơn”,...

LÊ ANH VÂN – MỘT HÀNH TRÌNH HIỆN ĐẠI, CỔ ĐIỂN VÀ TRỮ TÌNH

  Năm 1984, Lê Anh Vân quả thực đã đi trước một bước vào hội họa thời kỳ Đổi mới (một thời kỳ sẽ chỉ chính thức bắt đầu kể từ 1986), bằng một tác phẩm hội họa sơn dầu bố...

Vũ Cao Đàm: Giao thoa văn hóa và sáng tạo nghệ thuật

Soi chiếu từ khía cạnh du nhập, phản tư và giao thoa văn hóa với Tây phương, các sáng tác của Vũ Cao Đàm là sự nối dài của hai nền văn hóa trên hành trình khai phá ngôn ngữ nghệ thuật của ông...

Triển lãm tượng gốm thủ công Peru: “Bò tót Pucará” tại Hà Nội

(ĐCSVN) – Từ ngày 16-24/9, tại Trung tâm Văn hoá và Nghệ thuật 22 Hàng Buồm công chúng thủ đô sẽ có cơ hội được thưởng thức một trong những biểu tượng đặc trưng nhất của nghề gốm...