NGHỆ THUẬT LÀ ĐỂ TẾ NHỊ HÓA TÂM HỒN

Ấn tượng đầu tiên cách nay hơn 20 năm dai dẳng tới tận năm nay khi được thăm xưởng vẽ của Đỗ Minh Tâm ở Hà Nội là về hai bức trừu tượng gam màu lục nhạt – vàng thư – trắng mờ tại sưu tập Trần Hậu Tuấn ở Thành phố Hồ Chí Minh. Đó là cảm nhận rất cụ thể về cái nắng hanh trên tường nhà, sau vòm lá cây ở một vườn sau xưa cũ nào đó của thủ đô. Cái nắng chan hòa những đốm lạnh se se, ánh sáng xua đi cả bóng râm ở mặt sau tán lá vương những ánh mờ vàng trắng lên mép tường cùng sự đạm bạc dửng dưng tự tại của con người. Một tâm tình đôn hậu mà tinh tế. Đỗ Minh Tâm đích thị thành phần “trí thức tiểu tư sản thành thị”: Một sinh viên tài năng, cầu thị, một giảng viên mực thước mà cởi mở, một họa sĩ có chí hướng thẩm mỹ kiên định, tinh tường, hành nghề đầy ý thức chức nghiệp và danh dự. Tôi cảm nhận anh như thế. Tranh cũng là/như người, điều tưởng như hiển nhiên ấy ngày nay đã thành của hiếm.
Đỗ Minh Tâm tại xưởng vẽ
Từ đầu những năm 1990 thể loại trừu tượng nở rộ tươi mới như một làn sóng đổi mới giải phóng khỏi các khuôn đúc Hiện thực xã hội chủ nghĩa. Nó trở nên phong phú dung chứa nhiều khuynh hướng phong cách từ trữ tình, biểu hiện, tượng trưng, kết cấu đến tối giản, siêu thực… rồi thành ra thương mại xô bồ, tầm thường cảnh vẻ hào nhoáng trang trí nội thất mới giàu hoặc dễ dãi bày đặt ý tưởng, bịa đặt kịch tính. Đỗ Minh Tâm có vẻ tự né ngoài dòng chảy ấy. Anh thành thật được với thể tạng của mình và tranh anh cũng trung thành với trừu tượng khởi thủy kiểu Kandinsky: Một phong cảnh, một hoạt cảnh bị chiết hết hình hài, hình thù của mọi nhân-sự-vật, tước đi ngữ nghĩa, cốt truyện, mạch nghĩ logic, chỉ còn lại các yếu tố biểu đạt được tôn xưng làm chủ thể, chủ đề độc tôn của tác phẩm: màu khối nét, tối sáng, viễn cận… và kết cấu của chúng. Sự trừu chiết đó khiến bức tranh thành một vật tự thân mất vai trò điển giải, mô tả, phản ánh… hiện thực mà dẫn tới một hiện thực tâm trí sâu trong nội giới của tự do hồi tưởng, liên tưởng, đồng cảm, hóa thân… Các phong cảnh ‘gốc/nguyên mẫu’ ưa thích của họa sĩ là làng quê và phố thị nhỏ và Hà Nội. Hoạt cảnh là đời sống con người bình dân khi thư nhàn hay vội vã, đông đúc tấp nập hay thưa thớt chậm rãi… cũng đều là thường nhật ít cao trào gay cấn.
Tại Lễ khai mạc triển lãm của Đỗ Minh Tâm. Từ trái sang: họa sĩ Đỗ Minh Tâm, họa sĩ Lương Xuân Đoàn, nhà nghiên cứu mỹ thuật Vũ Huy Thông
Cân bằng, tiết chế và sự hòa hợp tự nhiên là những gì con mắt họa sĩ ưu tiên chọn lựa nơi người-vật-cảnh thực cũng như khi ngọn bút chọn lựa, thêm bớt, nhấn mạnh hoặc buông lơi những màu, hình, khối, xa gần, nặng nhẹ, nóng lạnh… trừu chiết từ từ đến dìm xóa bằng hết sự tượng hình như thực. Hồi ức, liên tưởng, tiếc nuối hay hy vọng sẽ là động lực cảm xúc của quá trình chiết bỏ ngữ nghĩa đi để hình thức thị giác thị cảm được tự do, xóa bỏ mạch ngôn ngữ logic để tâm tình ‘khó nói nên lời’ lan lấn chế ngự mặt tranh. Khác với đa số trừu tượng biểu hiện ào ạt gay cấn, tượng trưng hào nhoáng hay tối giản ‘trí tuệ cao siêu’, hội họa trừu tượng của Đỗ Minh Tâm cân đối chừng mực: Bảng màu phong phú cam-lục, tím-nâu, lam-hồng… thường êm nhẹ, các phương chéo xô lệch luôn lấy lại thăng bằng nhờ nét ngang và thẳng đứng, tối sáng ở bậc trung gian và trung cảnh thường chủ đạo về chiều sâu không gian… Thẩm mỹ nhân văn của anh đôn hậu khoan hòa. Có lẽ anh đã tự nhiên đi theo tôn chỉ của bậc tổ sư trừu tượng Nga: Nghệ thuật là để giúp tế nhị tâm hồn con người chứ không phải là phát minh ra hình thức biểu hiện nào cả. Thong dong tự thích, tự yêu không quá vồ vập – dù không dửng dưng – kể cả với nghệ thuật hóa ra lại khiến tranh trừu tượng của anh lắng đọng những chút hương vị dễ bị bỏ quên trong cái vô vị cố hữu của đời sống, khiến họa sĩ của chúng ta trở thành một tác giả trừu tượng độc đáo ở Việt Nam.
Nếu hội họa trừu tượng đã có lịch sử 2/3 thế kỷ ở Việt Nam thì trong 20 năm bùng nổ gần đây sáng tác của Đỗ Minh Tâm là một đóng góp đáng kể.
ĐỖ MINH TÂM – Nơi xa xôi. 1993. Acrylic trên bìa. 70x100cm

 

ĐỖ MINH TÂM – Lốc xoáy trong vườn. 2019. Sơn dầu. 200x100cm
ĐỖ MINH TÂM – Giao mùa. 2005. Sơn dầu (210x100cm)x3     
                                                 
ĐỖ MINH TÂM – Khúc đồng dao. 2019. Sơn dầu. 200x200cm
ĐỖ MINH TÂM – Không gian xanh 2007. Sơn dầu. 190x250cm
TP. Hồ Chí Minh, tháng 2, 2020
Nguyễn Quân

Tin cùng chuyên mục

Bàn tay tài hoa ‘thổi hồn’ cho gốm, gỗ

“Còn sức khỏe, tôi nguyện được vẽ cho quê hương, vùng miền đất Tổ; được đắm chìm với tâm hồn dân tộc Việt qua các tác phẩm điêu khắc – không chỉ mang hơi thở đời sống đương...

Nhà điêu khắc Triệu Tiến Công: Người tạc hồn cho gỗ

Trong nghệ thuật điêu khắc, yếu tố đầu tiên là chất tạo hình có sự chuyển động của cách thức tạo khối mà người nghệ nhân phải “tìm hình, tìm khối” một cách mạch lạc. Đối với anh,...

Anh giáo làng đam mê điêu khắc

Học ngành sư phạm, về quê làm giáo viên “trường làng”, nhưng anh Triệu Tiến Công (Phú Thọ) vẫn đam mê điêu khắc. Anh đang cần mẫn làm trăm bức điêu khắc gỗ để hướng đến một triển lãm...

Triệu Tiến Công con người của kiến tạo

Nói đến nhà điêu khắc Triệu Tiến Công là nói đến con người của kiến tạo, anh là họa sỹ, nghệ nhân, nhà điêu khắc, thầy giáo luôn dẫn lửa của môn học mỹ thuật bằng trải nghiệm và vốn...

Đỗ Ngọc Dũng trên con đường sáng tác hội họa

Để có một con đường hội họa: Làm một con đường xa lộ người ta phải vạch hướng mở đường, đầu tư xây dựng, thậm chí phải vạt núi, vượt sông, thông cầu để đến đích. Trong nghệ...

Có thể bạn quan tâm

Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm tổ chức triển lãm kỷ niệm 70 chiến thắng Điện Biên Phủ

Triển lãm kỷ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954-7/5/2024) do Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm tổ chức tại Nhà triển lãm 29 Hàng Bài, Hoàn Kiếm,...

NHỮNG BỨC TRANH KỲ LẠ, NHỮNG CÂU CHUYỆN KỲ LẠ

  Nghệ thuật là vô cùng, vô tận như người ta thường nói, nhưng có lẽ nghệ thuật không thể phong phú được như con người. Nghệ thuật cũng không thể phong phú bằng các nghệ sĩ. Xưa nay đã có...

NGHỆ NHÂN SƠN MÀI ĐINH VĂN THÀNH: ĐÔI NÉT VỀ CUỘC ĐỜI VÀ NHỮNG ĐÓNG GÓP CHO NỀN NGHỆ THUẬT SƠN MÀI VIỆT NAM

Tôi là cháu ngoại của cụ Phó Thành (Đinh Văn Thành) là nghệ nhân sơn mài vốn quen biết nhiều họa sĩ của Trường Mỹ thuật Đông Dương từ thời Pháp thuộc. Tôi có may mắn được sinh ra và lớn...

Đoàn Thể thao Việt Nam lên đường tham dự Đại hội thể thao mùa đông châu Á 2025

Tham dự Đại hội thể thao mùa đông châu Á 2025, đoàn Thể thao Việt Nam gồm 3 thành viên: Trưởng đoàn là ông Ngô Quang Vinh (Phó Chủ tịch Liên đoàn Trượt băng và Roller Việt Nam), huấn luyện viên...

Sôi nổi Hội thi vẽ “Tây Hồ quê hương em”

Hưởng ứng Ngày Sách và văn hóa đọc Việt Nam (21/4), sáng 17/4 tại Trung tâm Văn hóa Thông tin và Thể thao quận Tây Hồ, quận Tây Hồ đã tổ chức Ngày Sách và Văn hóa đọc quận Tây Hồ năm 2024. Phát...

Ký họa miền Nam trong kháng chiến chống Mỹ

Ký họa miền Nam trong kháng chiến chống Mỹ là một bước đi vững chắc của ngành Mỹ thuật Giải phóng, nó làm tiếp nhiệm vụ của lớp đàn anh trong cuộc kháng chiến chống Pháp vừa qua. Suốt...