Người ta thường thấy những hình tượng dành cho mục đích chính trị được sử dụng trên khắp thế giới. Điển hình những bức tranh khảm thời kỳ Byzantine thuộc thế kỷ thứ 6 mô tả các triều đình của Justinian và Theodora ở cung thánh của nhà thờ tại San Vitale; ở đây, những mục đích chính trị và tôn giáo được hợp nhất ở mỹ thuật. San Vitale thuộc thành phố cảng Ravena, nằm ở bờ biển phía đông nước Ý, vào thế kỷ thứ 6 là một phần đất quan trọng mang tính chiến lược của đế chế Byzantine. Hoàng đế và hoàng hậu cai trị ở Constantinople (Istanbul ngày nay), Thổ Nhĩ Kỳ và cả hai cùng chưa từng đến Ravenna. Nhưng hoàng đế Justinian ra lệnh xây dựng các nhà thờ khắp đế quốc như là dấu hiệu về lòng mộ đạo và là sự khẳng định về quyền lực hợp pháp của ông.
Tranh khảm của Justinian cho thấy những tu sĩ và chiến binh ở hai bên ông ta. Mặc một chiếc áo choàng dát vàng và cầm một thánh giá khảm kim cương là Maximian, một vị tổng giám mục của Ravenna. Justinian mặc một chiếc áo choàng màu tím và đội vương miện biểu thị vương quyền cai trị của ông; quanh đầu ông là một hào quang biểu hiện cho thần linh. Ở phía bên phải của nhà vua có hai quan cận thần và một vệ binh. Người sau cầm một chiếc khiên có khắc chữ Chi – Rho, hai chữ đầu tiên mang tên bằng tiếng Hy Lạp của Chúa Jesus. Đây là những chữ Constantine đặt trên chiếc khiên của mình sau khi công nhận sức mạnh của Thánh giá.
Tranh khảm về Theodora cho thấy bà ta đứng ở trong một phòng vòng cung của giáo đường giữa các tu sĩ và những thị nữ. Bà đang dâng hiến một lễ văn trên phần dưới của chiếc áo choàng màu tím của bà có thêu hình ba vị vua. Giống như vua Justinian, bà cũng đội vương miện, và vòng hào quang là dấu hiệu thánh thần của bà (mặc dù bà đã từng là một gái điếm hạng sang trước khi trở thành hoàng hậu). Chậu nước thánh ở phía xa bên trái của bức tranh khảm nhắc nhở người xem nhớ lại nghi lễ khi trở thành một người Thiên Chúa giáo.
Thông điệp từ những bức tranh khảm này muốn khẳng định Justinian là người thừa kế hợp pháp của Constantine và Theodora là nhiếp chính của ông. Lòng mộ đạo của Justinian, giống như của Theodora được chứng tỏ bởi sự gần gũi với những viên chức của Giáo hội và bởi những biểu hiện thần thánh. Từ quan điểm chính trị những bức tranh khảm được thay thế cho những người trị vì và đưa ra hình ảnh của một đế quốc hùng mạnh thịnh vượng được hỗ trợ bởi Giáo hội và quân đội.
Một kiểu hình ảnh khác vẫn tồn tại trong Mỹ thuật phương Tây là tranh chân dung cưỡi ngựa – một vị vua trên lưng ngựa. Một trong những khuôn mẫu ấn tượng huyền thoại nhất là bức tranh Napoléon ở đèo Thánh Bernard, năm 1800 của Jacques-Louis David (1748 – 1825), mô tả Napoléon trong một phong cách lý tưởng hóa. Ông ta được cho cưỡi trên một con ngựa đầy ấn tượng (trong thực tế, ông ta cưỡi một con lừa), tương phản với bộ quân phục cắt may công phu và phong thái chỉ huy, đội quân của ông hầu như chỉ thấy ẩn hiện xa xa. Hàng chữ khắc nổi bật trên những tảng đá ở tiền cảnh bên dưới Napoléon là “BONAPARTE” (tên riêng của ông). Ít khác biệt, như thể bị che phủ bởi tiếng tăm và phong thái của Napoléon là những cái tên của những nhà quân sự sáng chói trước ông – Carolus Magnuc (Charlemagne) là Vị Hoàng Đế La Mã Thiêng Liêng đầu tiên, lên ngôi thăm 800 và Hanibal, viên đại tướng người Carthaginian thuộc thế kỷ thứ ba trước CN được người ta kể lại đã dẫn một đoàn voi vượt dãy núi Alps trong cuộc chiến tranh Punic giữa Rome và Carthage.
Laurie Schneider Adams
Trần Văn Huân (dịch)
