SỸ TỐT – NGƯỜI HỌA SĨ NÔNG DÂN

 

Nguyễn Sỹ Tốt sinh năm 1920 tại làng Cổ Đô, huyện Ba Vì, Hà Tây cũ, nay thuộc ngoại thành Hà Nội. Trong kháng chiến chống Pháp, ông tình nguyện vào Vệ quốc quân, có mặt đầu tiên tại Sư đoàn 316. Rồi ông có mặt tại các chiến dịch Biên giới, Trung du, Tây Bắc, Điện Biên Phủ. Cảm hứng nghệ thuật của ông bắt nguồn từ cuộc sống lam lũ của nông dân, tinh thần yêu nước nồng nàn của anh bộ đội, chị dân công, anh thương binh và các em nhỏ đáng yêu.

Người ta làm quen với hội họa của Sỹ Tốt từ bức bột màu “Bế Văn Đàn lấy thân mình làm giá súng” vẽ cuối năm 1954, cùng năm tranh được giải ba Triển lãm Mỹ thuật Toàn quốc. Đây là niềm khích lệ ông đi theo một khuynh hướng sáng tác nhất quán, bám lấy hiện thực, tìm thấy trong cuộc sống muôn hình muôn vẻ này một điểm dừng hợp với tạng chất, tình cảm chân thành của mình. Và ông đã thành công.

Năm 1958, bức bột màu “Em nào cũng được học cả” lại được giải nhì Triển lãm Mỹ thuật Toàn quốc, là một trong những tác phẩm tham dự triển lãm tại các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu và Liên Xô. Các bình luận viên mỹ thuật của báo Sự thật (Liên Xô) đã nhận xét: “Phải có lòng yêu tha thiết đối với các em, tác giả mới có thể vẽ thành công đến như vậy”. Cùng triển lãm với tranh “Em nào cũng được học cả” là một tác phẩm vẽ ngay tại quê hương Cổ Đô của ông, bức “Lúa non buổi sớm” với chiều sâu thăm thẳm của không gian rộng lớn.

Sỹ Tốt – Tiếng đàn bầu. 1963. Sơn dầu

Nhưng nói đến Sỹ Tốt, người ta lại nhớ ngay đến bức sơn dầu “Tiếng đàn bầu” (1963). Những ngày đầu mới thành lập Bảo tàng Mỹ thuật (1966) nơi treo bức “Tiếng đàn bầu” luôn luôn đông người xem và bình luận, mọi người yêu thích phát hiện những chi tiết đẹp, ý nghĩa trên tác phẩm. “Tiếng đàn bầu” đi vào tình cảm con người thật nhẹ nhàng sâu lắng bởi tính đôn hậu mà hồn nhiên, tả thực mà không nệ thực. Cảnh vật trong tranh thật ấm áp dung dị, đôi nét hóm hỉnh, duyên dáng. Mối giao lưu tình cảm giữa tiếng đàn của anh bộ đội về nghỉ phép với những người thân: em bé nằm sấp chéo chân vui thích cười rung người, em bé quỳ gối mân mê chiếc quân hiệu trên mũ, cô gái chải tóc lấp ló bên cửa buồng, kín đáo ngắm nhìn anh, một khung cảnh quen thuộc đến khó quên cứ quyện lấy nhau: bức tranh gà trên vách, bồ thóc, chõng tre, trong một không gian thật bình yên đã đưa tác phẩm vào vẻ đẹp vĩnh cửu của mỹ cảm Việt Nam.

Sỹ Tốt – Đan mũ. 1966. Bột màu

 

Sỹ Tốt – Trên bãi tập. Sơn dầu

Vốn là người trong quân ngũ, nhiều năm tháng chiến đấu và rèn luyện, Sỹ Tốt rất ưu ái những chủ đề về bộ đội, về những không gian thời gian đã qua của cuộc kháng chiến thần thánh, từ tranh “Bắt sống Đờ Cát-tri”, “Chở hàng quân sự” đến “Tên lửa pháo binh”, chân dung các chiến sĩ, bộ đội du kích. Tác phẩm sơn dầu “Ơ! Bố” (1974) ra đời từ nguyện vọng đi sáng tác ở chiến trường Nam Bộ, để được gặp người con trai ở chiến trường Tây Ninh. Ông tâm sự: “Vẽ tranh này tôi dành tất cả tình thương cho những người lính trẻ, họ như con em mình, thân thiết như ruột thịt của mình”. Với cách nhìn trực quan đôn hậu, ánh sáng tươi tắn rực rỡ, “Ơ! Bố” đã phác họa một hình ảnh quen thuộc hàng ngày trên mọi nẻo đường chiến dịch. Tình cha con đã được đẩy cao hơn trong tình cảm của người chiến sĩ. Và dường như chỉ có một họa sĩ như Sỹ Tốt mới thể hiện được những tình cảm cao quý đó.

Những năm 1970, 1980 đã thành thường lệ, năm nào ông cũng tổ chức một phòng tranh nhỏ tại gia ở thôn Cổ Đô, quê hương ông. Tranh treo trên tường, để trên bàn, trên phản, trên chõng, thậm chí để cả ở hiên nhà. Bạn bè đến xem, các họa sĩ bạn vong niên Trần Văn Cẩn, Huỳnh Văn Thuận, Trần Đình Thọ, Lê Quốc Lộc, Nguyễn Văn Y, Mai Văn Hiến, Phan Kế An… đến Cổ Đô xem tranh, tán chuyện sáng tác, sinh hoạt hội hè. Chủ nhà Sỹ Tốt luôn bận rộn, khi giới thiệu tranh, khi xuống bếp bắc vội nồi khoai, bê ấm nước chè, với cái điếu cày, cho bạn. Ba gian nhà lá râm ran tiếng cười nói, bình luận, trêu chọc.

Anh Nguyễn Văn Nhất – cháu họa sĩ Sỹ Tốt bên bản hình mẫu chì tranh “Tiếng đàn bầu”

Ánh nắng vàng ươm như nhảy nhót trên những tranh giấy dó nhẹ nhàng của sưu tập hoa mới vẽ: hoa cỏ xé, hoa mào gà, hoa hồng, hoa lan, cúc, bìm bìm, rau muống, thiên lý, bí, mướp, những hoa trong vườn nhà ông vẽ đủ hết, màu sắc thấm đượm trên giấy dó, ấm áp tình đời, tình người cởi mở. Cảm giác đầu tiên đến với người xem là tình cảm chân thành, hồ hởi, hồn nhiên của người lính, người họa sĩ nông dân hiền lành, bình dị. Xem tranh ông ta không thấy có sự phô trương, tình cảm giả tạo. Đó là những tác phẩm có trình độ nghệ thuật cao, có sức gợi cảm, gây ấn tượng mạnh mẽ. Ông sáng tác với một tấm lòng nhân hậu, bởi thế tác phẩm của ông đầy tính nâng niu và trân trọng đối với cuộc sống.

Và cũng từ đó (từ quê hương bình dị đó) ông lặng lẽ qua đời năm 2002 ở tuổi 82.

Ông mất rồi những người bạn già không còn dịp về Cổ Đô vui vẻ những chiều hè, những cuộc bịn rịn chia tay bên triền đê Cổ Đô quen thuộc với những háo hức hẹn hò sẽ có một làng quê Cổ Đô họa sĩ. Sỹ Tốt từng khẳng định mỗi người dân làng quê Cổ Đô đều yêu thích hội họa, họ vẽ xóm làng thân thuộc của vùng quê châu thổ sông Hồng với những địa danh kháng chiến du kích sông Thao, vùng đất Tổ và núi Tam Đảo huyền thoại.

Thế hệ trẻ Cổ Đô hôm nay đã làm trọn tâm nguyện năm nào của Sỹ Tốt, đưa Cổ Đô trở thành “làng họa sĩ“. Họa sĩ Phan Kế An người quê Đường Lâm gần gũi với Cổ Đô hơn cả đã chứng kiến những đổi thay của làng họa sĩ ấy. Cách đây vài năm tôi được dự một triển lãm của họa sĩ Cổ Đô bày tại nhà triển lãm 93 Đinh Tiên Hoàng (Hà Nội) cùng Trường Cao đẳng Nghệ thuật Hà Nội. Từ đó người ta biết thêm về người khởi xướng: một họa sĩ bình dị nông dân từ ruộng đồng, quân ngũ thời chiến đã để lại một ước mơ bình dị cho quê hương với mong muốn cả làng làm họa sĩ. Trường phái “Cổ Đô-Sỹ Tốt” năm nào đã trở nên quen thuộc khi nghĩ về làng quê Cổ Đô đã trở thành kỷ niệm của những người bạn xưa cũ. Một ký ức êm đềm không dễ mấy ai có được.

Nguyễn Hải Yến 

 

 

Tin cùng chuyên mục

Quyện trong thế giới hội họa của Nguyễn Đình Tuyên

NDO – Không khoa trương, không ồn ào, không nổi loạn, Nguyễn Đình Tuyên đến với hội họa bằng một tình cảm chân thành hiếm có. Bút pháp của anh hòa quyện giữa tô và vẽ, giữa vẽ và bôi,...

Triển lãm cá nhân “Ảnh xạ” của họa sĩ Trang Thanh Hiền

Triển lãm cá nhân “Ảnh xạ” diễn ra từ ngày 07 đến 15/11/2023 tại phòng Bảo tàng, Đại học Mỹ thuật Việt Nam, số 42, Yết Kiêu, quận Hoàn Kiếm (Hà Nội). Triển lãm cá nhân lần thứ hai của...

Cảm nhận làng quê Cao Bằng qua bức tranh “Bản em” của hoạ sĩ Nông Thị Thu Trang

Quê hương luôn là nguồn cảm hứng sáng tạo vô tận của văn nghệ sĩ. Sự ngọt lành, yên bình của nơi “chôn rau cắt rốn” cùng với những điều giản dị, chân phương mộc mạc nuôi dưỡng vùng...

Trần Ngọc Hưng và chất liệu bột màu, giấy dó

Sáng tạo nghệ thuật, trong chừng mực nào đó dường như là sự chiến thắng chính mình của ngày hôm qua, thoát khỏi cái khung ràng buộc do chính mình tạo ra để tiến tới cái mới. Do đó, nghệ thuật...

Nhã

  “Từ những bức bé tí bằng bàn tay đến những tranh hàng thước vuông, rồi bộ đôi bộ ba gần hai thước vuông vẽ trong hơn hai năm vừa rồi, Nhã có vẻ đã nhìn ra chính mình, một cá thể tự...

Có thể bạn quan tâm

NHUỘM LỤA HAY VẼ TRÊN LỤA

Kỹ thuật nhuộm màu trên lụa (hoặc chính xác hơn là vào lụa) có lẽ có trước việc vẽ tranh trên lụa, bao gồm cả nhuộm vải màu là việc bình thường của mọi sắc tộc mặc quần áo, thêu hoa...

GIẢI THƯỞNG TRIỂN LÃM MỸ THUẬT KHU VỰC VII (ĐÔNG NAM BỘ) LẦN THỨ 26 NĂM 2021

                           ...

BỨC TRANH TƯỜNG CỦA PHẠM TĂNG VÀ NGƯỜI TRI ÂM

  Tháng 5 năm 1997, tôi đã may mắn được gặp ông Phạm Tăng ngay từ lần đầu tiên ông trở về Việt Nam sau gần 40 năm xa cách. Ồ! Đó là một ông già 73-74 tuổi, đầu bạc trọc lốc như sư, vóc...

BA LẦN GỌI CHO HỌA SĨ TRẦN HỮU CHẤT

  Cuốn sách đã được xuất bản đầu năm 2008.ăm 2007, khi viết cuốn “Từ điển họa sĩ Việt Nam”, tôi có mở một từ mục viết về họa sĩ Trần Hữu Chất. Đó cũng là một trong 171 từ mục...

NỀN MỸ THUẬT TÔN GIÁO

  Về cơ bản, lịch sử là những gì thuộc về quá khứ, đôi khi có mối liên hệ với hiện tại và những đức tin tôn giáo liên quan với tương lai. Nhiều nền văn hóa dựa vào sự thờ cúng tổ...