KÝ HIỆU THI CA TRONG TRANH LÊ THÁNH THƯ

 

Lê Thánh Thư đột ngột qua đời lúc 2h sáng 16/7/2021, khi còn đang khá mạnh khỏe. Gia đình cho biết anh tự xét nghiệm và phát hiện ra dương tính Covid-19 chiều 15/7, hơn 10 tiếng sau thì qua đời. Lê Thánh Thư sinh ngày 20/5/1956 tại Quy Nhơn, là con trai trưởng trong gia đình thuần nông, có 5 anh chị em. Anh đến với hội họa bằng con đường tự học, bắt đầu vẽ tranh khi đã là nhà thơ có tiếng, nên trong tranh của anh có nhiều ký hiệu thi ca.

 

Năm 12 tuổi, anh được gia đình gửi vào trường dòng (séminary) tại Quy Nhơn, sau đó vài năm thì “xuất”, nhưng vẫn giữ tên thánh là Francis Xavier và đạo, rồi vào sống tại Sài Gòn cho đến ngày qua đời. Anh đến với việc vẽ bằng con đường tự học từ năm 1982, kiên trì và khiêm cung trong việc đổi mới chính mình.
Về lý do vẽ, Lê Thánh Thư chia sẻ: “Ngôn ngữ chữ viết nhiều khi lại không chuyển tải hết những biểu cảm cần diễn đạt. Hội họa đã cho tôi niềm cảm hứng sáng tạo nghệ thuật. Thời điểm khởi đầu hội họa của tôi, ở một căn gác thuê 2 mét vuông. Nơi đó tôi sống như một tù nhân với màu sắc, không tiền bạc, không nghề nghiệp, chỉ có vẽ và vẽ trong đơn độc. Đấy là thời kỳ tôi sống tận đáy của cuộc đời”.

Họa sĩ Lê Thánh Thư (1956-2021)

 

LÊ THÁNH THƯ – Cõi người. 2009. Sơn dầu và acrylic trên vải. (65x54cm) x3

Anh nói tiếp: “Vẽ là một ngôn ngữ, một ký hiệu, một phương tiện để truyền đạt, để liên lạc, cũng giống như nói vậy. Vẽ là cách duy nhất để tôi có thể giữ lại những cảm xúc mà không sao diễn tả nổi bằng cách khác được. Tôi vẽ để cảm thấy mình không cô độc. Vì vậy mà, bức tranh như là một bằng chứng của sự tồn tại, một tin tưởng vào sự tồn tại đó”.

Triển lãm cá nhân đầu tiên của anh được thực hiện vào năm 1989 tại Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM. Từ đó đến ngày qua đời anh đã thực hiện hơn 10 triển lãm cá nhân, hơn 30 triển lãm nhóm tại Việt Nam và quốc tế. Anh được nhiều giải thưởng mỹ thuật trong nước và nước ngoài; tác phẩm thuộc sưu tập tư nhân ở khoảng 20 nước và góp mặt trong một vài bảo tàng quốc gia như Việt Nam, Singapore… “Dù khá ổn định trên thị trường, thế nhưng Thư đã liên tục thay đổi, từ 2 triển lãm cá nhân ở Tokyo năm 1999 đến sau này, cách vẽ của anh đã không dừng lại, nó khiến người theo dõi công việc của họa sĩ luôn phải bất ngờ” – nhà sưu tập Yukio Ogushi, người Nhật, cho biết.

LÊ THÁNH THƯ – Không gian sống 5. 2009. Acrylic và sơn dầu trên vải. 150x150cm

 

LÊ THÁNH THƯ – Không gian đô thị 5. 1997. Sơn dầu trên vải. 65x65cm

 

LÊ THÁNH THƯ – Không gian sống 8. 2009. Acrylic và sơn dầu trên vải. 100x150cm

Dù tự học, nhưng nhờ khổ luyện, Lê Thánh Thư vẫn kinh qua được nhiều phong cách vẽ, trước khi tạm ổn định với trừu tượng biểu hiện trong hơn 20 năm cuối đời. Anh thường sử dụng đen, trắng, đỏ là ba màu chủ đạo trong tranh. Rất lâu anh mới sử dụng một mảng màu lớn, còn lại thường dùng màu dưới dạng đơn sắc (monochrome) và cũng thích dùng kỹ thuật điểm họa (pointillisme/ pointillism). Anh ưu chuộng sự pha trộn giữa trừu tượng và biểu hiện, đôi khi là trừu tượng trữ tình (lyrical abstraction), đôi khi là trừu tượng nhạc thể (musicalissme) và cả chủ nghĩa ký hiệu (signism) để gợi ra những nhận diện về con người nhỏ bé, nhưng lại là chủ thể chính của các bức tranh. Đôi khi anh vẽ người trong người, biến những con người hữu danh thành vô danh, hoặc thành những ký hiệu về người trong các không gian sống chật chội, lạnh lùng của đại đô thị.

Về không gian người trong tranh Lê Thánh Thư, ngòi bút mỹ thuật Hồ Tịnh Tình cho rằng: “Con người được nhìn từ nhiều góc độ khác nhau, kể cả góc tối nhất trong tâm hồn. Con người được khắc chạm lỗ chỗ, méo mó, liêu xiêu, mờ nhạt… như những bóng ma. Con người được mã hóa thành những ký hiệu, những đường, những vạch. Đây là thế giới không rạch ròi, không hoàn chỉnh, rối rắm. Cái thế giới đó phức tạp nhưng cũng đơn điệu, ồn ào nhưng cũng tĩnh lặng. Vì, đối với Lê Thánh Thư, có thể tất cả chỉ là still life-đời chậm”.

Còn nhà phê bình mỹ thuật Helène H, người Hà Lan, thì phân tích: “Những tác phẩm của Lê Thánh Thư phản ánh sự thay đổi nhanh chóng của văn hóa Việt Nam, sự toàn cầu hóa và những thách thức trước cuộc sống ngày càng phức tạp. Đây là loạt tranh vẽ về sự thay đổi của Việt Nam trong giai đoạn đầu của chính sách mở cửa và không gian sống của con người trong kết quả cửa sự phát triển đô thị”.

LÊ THÁNH THƯ – Sống ở đô thị. 2009. Acrylic và sơn dầu. 100x150cm

 

LÊ THÁNH THƯ – Sức sống và nhịp điệu. 1997. Sơn dầu trên vải. 135x200cm

Với nhà thơ Du Tử Lê thì: “Trong cảm nhận của tôi, sự tương tác giữa thi ca và hội họa nơi tài năng Lê Thánh Thư là một tương tác hữu cơ máu, thịt. Như sự tương tác bất khả phân giữa nắng, gió đất trời, giữa tài năng và những xúc chạm siêu hình, hư ảo”.

Lê Thánh Thư đã có một hành trình hội họa, dù không ồn ào, nhưng khá thành công ở cả khía cạnh nghệ thuật và thị trường. Anh thành công vì biết nhẫn nại và tin tưởng vào các tìm tòi và đổi mới của bản thân. Mang lại cho người yêu tranh một cảm hứng mạnh mẽ và dạt dào chất thơ.

Nhìn lại hành trình của mình, Lê Thánh Thư từng chia sẻ: “Trước hết, tôi là một nhà thơ. Cái nhìn hội họa của tôi hoàn toàn khác biệt so với cái nhìn của họa sĩ. Đó là cái nhìn của thi sĩ làm hội họa. Tôi quan tâm nhiều đến cấu trúc được tạo thành bởi sự lặp lại các yếu tố, các ký hiệu đơn giản và tạo dựng nên các nhịp điệu trong bố cục. Tranh của tôi nhiều tính chất tượng trưng, thường dùng màu đơn sắc, độ dày mỏng khác nhau trong nhiều tranh sơn dầu”.

Lý Đợi 

 

VAN GOGH
Thơ Lê Thánh Thư

Chỉ có cái chết mới cứu vãn được
Không còn cách nào khác
Phút cuối đời
Ít thuốc hút và chiếc píp
Chỉ còn hơi thở đuối
Và cái nhìn cuối… chậm rãi dịu dàng
Vẽ kín mặt chiều không sắc
Vẽ kín mặt đất thiếu ân cần
Vẽ kín mặt người không chút máu
Chặng đường thánh giá
Cắm xuống cánh đồng lúa héo
Cắm xuống bầy quạ đen háu đói
Tiếng súng
Xé toạc phận người…

Không hoa
Không lời ai điếu
Âm bản đời ông
Không tiếng động
Không thở than
Không thì thầm…

Người hành đạo bằng màu
Người của nắng gió
Của đất và hoa
Người mẫu mực đến tận cùng cái chết Van Gogh.

 

 

 

Tin cùng chuyên mục

Họa sĩ Trần Văn Cẩn – Một thời Hà Nội

Trần Văn Cẩn tìm cái thú thầm lặng trong hội hoạ như người đãi cát tìm vàng, mò trai dưới biển. Và ngọc trai của ông là màu sắc, là hiệu quả ánh sáng của hai màu đặt bên nhau. Một xe ngựa...

Bùi Trang Chước – Một bậc thầy của nghệ thuật tranh sơn khắc và đồ họa ứng dụng

Năm 2022, họa sĩ Bùi Trang Chước đã vinh dự được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật. Giải thưởng dành cho các mẫu thiết kế: Huân chương Sao vàng, Huân chương Hồ Chí Minh,...

Họa sĩ Hoàng Công Luận sự nghiệp sáng tác và đào tạo

Năm 1958, đặc khu Hồng Quảng (nay là tỉnh Quảng Ninh) mở đợt chỉnh đốn vùng than, được gọi là cải tiến quản lý xí nghiệp nhằm tăng nhanh sản lượng than đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất...

Tháng ba của Trần Thị Trường và Lê Thiếu Ngân

Khi những ngày đông tháng giá đã lùi vào phía sau nhường những tia nắng chan hòa khắp phố phường Hà Nội thì 16 Ngô Quyền có lịch triển lãm của hai nữ tác giả mang tên “Tháng Ba”. Trần Thị...

MARK ROTHKO – Hiện thực của họa sĩ

  Đây là bản dịch tiếng Việt đầu tiên cuốn sách được viết ra bởi một trong những họa sĩ vĩ đại nhất thế kỷ 20. Ông đã thiết lập nên hình thái hội họa trừu tượng màu (hay chính xác...

Có thể bạn quan tâm

GIẢI THƯỞNG TRIỂN LÃM MỸ THUẬT KHU VỰC II (ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG) LẦN THỨ 26 NĂM 2021

                                       ...

TÔI NHỚ MỘT NGƯỜI BẠN ĐÃ RA ĐI

  Người bạn đó là Nhà Phê bình Mỹ thuật Trần Thức (tên đầy đủ là Trần Trí Thức). Sau này khi tham gia văn đàn, các cuộc hội thảo từ những năm 1960, anh đã lấy tên là Trần Thức (cho nó...

Bùi Xuân Phái với mỹ cảm nude

  Trong hội họa, đề tài tranh khỏa thân phải trải qua nhiều thăng trầm và bị “soi” nhiều nhất, người thì thích xem, thích vẽ, người thì nói đến là lắc đầu và nói lảng sang...

TẾT NÀY CÓ CHUYỆN VẼ SEN

  Ai cũng biết, 2020 là một năm đặc biệt kỳ lạ, không phải chỉ ở ta, mà cả thế giới đảo lộn vì đại dịch Covid, liên miên thiên tai và đủ chuyện khó khăn khác. Mà chắc ai cũng thấy rất...

Bộ sưu tập – Collection Tạp chí Mỹ thuật tháng 9-10 năm 2019

  Tư tưởng và nghệ thuật của Trần Duy diễn biến qua một mối tưởng phản: một bên là con người xuất thân từ tầng lớp quan lại phong kiến “con vua cháu chúa” ở Huế, một bên là con...