Bùi Xuân Phái với mỹ cảm nude

 

Trong hội họa, đề tài tranh khỏa thân phải trải qua nhiều thăng trầm và bị “soi” nhiều nhất, người thì thích xem, thích vẽ, người thì nói đến là lắc đầu và nói lảng sang chuyện khác, thế nhưng đề tài này từ mấy trăm năm nay vẫn tồn tại dài dài và bền bỉ. Có thể nói, đã là họa sĩ thì ai cũng từng đã hơn một lần vẽ tranh khỏa thân.Tranh khỏa thân bắt đầu từ con đường châu Âu đưa đến trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, đề tài phụ nữ khoả thân cũng đã xâm nhập và ám ảnh tâm thức của các hoạ sĩ tốt nghiệp ở trường này, tuy nhiên, nó cũng chưa được khai thác hăm hở như ở phương Tây. Ban đầu, các họa sĩ chỉ vẽ những đề tài “nhẹ nhàng” như Tình mẫu tử, Thiếu nữ bên hoa huệ, v.v.. Lý do là vào những năm 30, xã hội Việt Nam vẫn chưa thực sự được giải phóng khỏi lễ giáo phong kiến. Với ý thức “Nam nữ thụ thụ bất thân” thì còn nói chi đến chuyện vẽ tranh nude với hình ảnh đánh trần trùng trục ra mà treo lên phòng khách?! Hở hang như chiếc áo dài Le Mur cũng đã là “thoáng” lắm rồi!

Trên thị trường hội hoạ hiện đại, tranh khoả thân vẫn luôn là một đề tài hot và ăn khách. Có những họa sĩ vẽ tranh khoả thân, nhưng chỉ lấy đó làm một cái cớ, một chỗ dựa, để diễn đạt những ý tưởng thẩm mỹ của mình. Nhưng cũng có những người vẽ tranh khoả thân không chỉ vì mục đích đó, mà còn để nói lên hết cái đẹp của người phụ nữ, từ cơ thể đến nét mặt, đó là trường hợp của Modigliani. Trong tất cả các họa sĩ từ xưa cho đến ngày nay, chắc là không ai vẽ phụ nữ đẹp như Modigliani, nói đến họa sĩ kỳ tài này cùng với đề tài tranh khỏa thân thì bất kỳ ai am hiểu về hội họa cũng đều phải gật sái cổ, phục tài chàng họa sĩ đẹp trai và lãng tử này luôn (danh họa này chết khi còn rất trẻ, mới 37 tuổi).

BÙI XUÂN PHÁI – Hậu trường sân khấu. 1988. Sơn dầu. Sưu tập Trần Hậu Tuấn

 

BÙI XUÂN PHÁI – Thiếu nữ và xuân. 1982 Bút dạ màu trên giấy. Sưu tập tư nhân, Hà Nội

Các họa sĩ Việt Nam có thích vẽ khỏa thân không? Nói chung là thích, nhưng những điều kiện về người mẫu và xưởng vẽ thường không có nên hầu như là họ phải… nhịn vẽ đề tài này hoặc nếu có vẽ thường vẽ khan, nghĩa là vẽ không có mẫu trước mắt. Một số họa sĩ cũng có thấy vẽ khỏa thân nhưng xem tranh của họ biết ngay là vẽ phịa, không có mẫu, nên tác phẩm thường hời hợt và không có sự truyền cảm nên khó thuyết phục được cả về lãnh vực thẩm mỹ lẫn lãnh vực tính dục.

Đề tài tranh khỏa thân cũng được họa sĩ Bùi Xuân Phái yêu thích và vẽ nhiều. Đề tài này được ông khai thác nhiều nhất vào thập niên 60 ở thế kỷ trước, khi đó Bùi Xuân Phái ở vào lứa tuổi tứ thập, nên có được phong độ nhất về năng lượng sáng tác cũng như niềm đam mê vẻ đẹp thân thể nữ giới. Hầu như các bức tranh khỏa thân của ông thường bắt nguồn từ thực tế (có mẫu). Thời đó, ông hay đến nhà các đồng nghiệp có xưởng vẽ để vẽ mẫu. Nhóm các ông thường khoảng từ ba đến bốn người, chung tiền thuê người mẫu về vẽ. Đã nửa thế kỷ trôi qua, nhưng những người cùng thời với ông, vẫn còn nhắc đến mấy cô model đẹp có tiếng thời đó: cô Hòa, cô Thơm…

Tranh và di bút của Bùi Xuân Phái

 

BÙI XUÂN PHÁI – Nude. 1987
Họa sĩ khác nhiếp ảnh ở chỗ, tôi vẽ cái tôi tư duy chứ không vẽ cái tôi nhìn thấy.

Có vẻ như là một nghịch lý khi ông họa sĩ già hiền lành rụt rè Bùi Xuân Phái làm kinh ngạc mọi người vì những bức khoả thân mini của ông. Các tư thế mà ông vẽ bằng nhập tâm đã trở thành những dáng đặc biệt Phái và rất đặc trưng đàn bà Việt Nam: những cái lưng khom, quần tụt xuống dưới mông trong lúc chuẩn bị tắm, những cô nàng của thơ Hồ Xuân Hương với các dáng nằm khiến “quân tử dùng dằng đi chẳng dứt…” Ông nói vui: những khoả thân của mình chỉ là ý niệm đã qua, của một thời đã mất”. Song, xem tranh ông, ta nên thấy rằng Bùi Xuân Phái là một người khổ công tu luyện hình hoạ, người ta khẳng định ông là người vẽ hình hoạ giỏi nhất nước. Cho nên sự tưởng tượng của ông cũng rất trác tuyệt do ông đã quá ngấm và quá thuộc từng nhịp điệu, đường nét trên thân thể người  phụ nữ. Và ta cũng biết rằng sự ẩn ức là năng lượng dồn nén mạnh ghê gớm thế nào. Càng cao tuổi càng vẽ “erotic” là điều không lạ, quái kiệt Picasso cũng tiêu biểu về điều này.

Trên đây, tôi giới thiệu bạn xem một số tranh của Bùi Xuân Phái vẽ về đề tài khỏa thân mà khi xưa mỗi khi hoàn thành xong bức họa, ông lại vội vàng ấp nó “quay mặt vào tường” bởi nhà thì chật mà lại có nhiều trẻ con chạy vào, chạy ra quấy phá xưởng vẽ của ông, trong số những đứa trẻ đó, có cả tôi nữa.

Bùi Thanh Phương

Tin cùng chuyên mục

Khai mạc Triển lãm mỹ thuật “Giao Mùa 2023”

Theo thông lệ, chiều ngày 07/6/2023, tại Nhà Triển lãm Mỹ thuật – 16 Ngô Quyền đã diễn ra Lễ Khai mạc Triển lãm mỹ thuật “Giao Mùa 2023” của bốn Chi hội Hội họa tại Hà Nội. Đây là hoạt...

Họa sĩ Trần Tuấn đạt Giải Nhất cuộc thi Nghệ thuật Quốc tế ITSLIQUID lần thứ 12

Trần Tuấn là một họa sĩ nổi tiếng của Việt Nam với nhiều tác phẩm được trưng bày rộng rãi trong nước và quốc tế. Lấy cảm hứng từ Tâm linh phương Đông, các tác phẩm trừu tượng của ông...

Tổ chức Cuộc thi và Triển lãm Mỹ thuật Việt Nam

(Chinhphu.vn) – Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch giao cho Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm chủ trì phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức thực hiện “Cuộc thi và Triển lãm Mỹ...

Phát động cuộc thi vẽ tranh ‘Di sản văn hóa Việt Nam qua hội họa’

(Chinhphu.vn) – Được sự nhất trí của Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh Việt Nam (Bộ VHTT&DL), Hội Di sản văn hóa Việt Nam phối hợp với Công ty cổ phần Trịnh Gia tổ chức cuộc thi vẽ tranh “Di...

Hội Mỹ thuật Việt Nam tổ chức Hội nghị triển khai Nghị quyết Ban Chấp hành khoá IX (Nhiệm kỳ 2019 – 2024)

Sáng ngày 30/05/2024, tại tầng 3 Nhà triển lãm Mỹ Thuật 16 Ngô Quyền, Hội Mỹ thuật Việt Nam đã tổ chức Hội nghị triển khai Nghị quyết Ban Chấp hành khoá IX (Nhiệm kỳ 2019 – 2024) kỳ thứ 7...

Có thể bạn quan tâm

Bìa Tạp chí Mỹ thuật số 323&324 tháng 11-12/2019

   ...

TRÒ CHUYỆN CÙNG HỌA SĨ MỘNG BÍCH: NGƯỜI PHỤ NỮ VẼ LỤA ĐI GIỮA HAI THẾ KỶ

Đúng hẹn, tôi cùng Hoàng Anh-Tổng Biên tập Tạp chí Mỹ thuật, đến thôn Na, xã Hiên Vân (Tiên Du, Bắc Ninh) vào 8 giờ sáng ngày 29/12/2020. Nắng đẹp, gió thổi mát rượi, chưa có dấu hiệu gì của...

TÁC GIẢ TRUYỆN NGẮN “SẮC HOA TI-GÔN” VÀ BỨC TRANH CỦA BÙI XUÂN PHÁI”

  Nhà văn Thanh Châu (1912-2007), tên thật là Ngô Hoan, là một cây bút quen thuộc trong văn đàn Việt Nam với truyện ngắn “Sắc hoa Ti-gôn”. Tháng 9 năm 1939, truyện ngắn “Sắc hoa Ti-gôn” của ông...

MỘT KỶ NIỆM NHỎ VỀ NGƯỜI BẠN LỚN

Hôm ấy chưa phải đã vào thu, nhưng Hà Nội nắng đẹp và không quá nóng. Đó là cái ngày mà sau này chúng tôi cứ nhớ mãi: 12 tháng 7 năm 1984 – ngày khai mạc triển lãm cá nhân lần đầu tiên của...

THỬ TÌM NHỮNG BỨC TRANH BẤT HỦ CỦA HỘI HỌA VIỆT NAM HIỆN ĐẠI

  KÌ II: 5 BỨC TRANH CỦA NGUYỄN SÁNG TIẾP THEO SỐ XUÂN CANH TÝ (SỐ 325&326, 1-2/2020) Hội họa Việt Nam thế kỷ 20 có để lại một vài tên tuổi lớn. Nếu chỉ được phép chọn ra ba người, thì...