NGUYỄN SÁNG – MỘT DANH HỌA ĐẶC BIỆT

 


Năm 1996 Nguyễn Sáng được Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật.

Nguyễn Sáng (1923-1988) quê hương ở làng Điền Hòa, Mỹ Tho (nay là Tiền Giang, miền Tây Nam Bộ)

Năm 1939, ông rời Sài Gòn ra Hà Nội theo học Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương khóa 14 (1940-1945). Ngay khi học ông đã tỏ ra là học sinh xuất sắc.

Sau khi tốt nghiệp cũng vào thời kỳ mới lên phong trào cách mạng trong không khí sôi nổi ông cùng quần chúng tham gia biểu tình cướp chính quyền ở Bắc Bộ Phủ ngày 19/8/1945.

Khi chính quyền về tay nhân dân ông được nhận vào làm việc ở Bộ Tài chính vẽ giấy bạc, những tờ bạc đầu tiên do ông vẽ là tờ 5 đồng theo hình dọc khác với loại tiền hình ngang. Mặt trước là chân dung Hồ Chủ Tịch, mặt sau vẽ một bà mẹ tay đặt lên vai đứa con còn tay kia cầm bó lúa. Tờ 50đ và 100đ mặt trước vẽ chân dung Hồ Chủ Tịch, mặt sau vẽ đề tài công nông có hình con trâu.

Tờ 1đ và 10đ do họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung vẽ, sau này có Mai Văn Hiến, Nguyễn Huyến và một số họa sĩ khác vẽ.

Giấy bạc Việt Nam ra đời đã thay giấy bạc Đông Dương và đổi ngang giá 1 đồng Việt Nam bằng 1 đồng Đông Dương.

NGUYỄN SÁNG – Phác thảo tranh “Cướp chính quyền Khâm sai Phủ 19/8/1945”. 1945. Phấn màu. 39x46cm

Ngày 27/8/1946, bộ tem đầu tiên cũng được ra đời. Ông vẽ 5 con tem từ 1 xu đến 5 xu màu sắc khác nhau in hình chân dung Hồ Chủ Tịch xung quanh có các ngôi sao. Trong tờ Tạp chí Mỹ thuật Thời nay số 9 năm 1991, họa sĩ Phan Kế An có kể lại: “Sau khi con tem của Nguyễn Sáng vừa được bưu chính phát hành 1946 ở vườn hoa Chí Linh cạnh nhà Bưu điện đã xuất hiện chợ Tem. Người ta tranh mua con tem này giữ nó để làm kỷ niệm”.

Trong thời gian kháng chiến chống Pháp ông vẽ tranh tuyên truyền cổ động bài bác thực dân Pháp. Nêu cao tinh thần nhân dân Việt Nam chống lại Pháp.

Ngày 19/2/1951, triển lãm Mỹ thuật Toàn quốc tại Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang trưng bày 300 tác phẩm về hội họa trong đó có Tô Ngọc Vân, Trần Văn Cẩn, Nguyễn Sáng, Dương Bích Liên, Nguyễn Tư Nghiêm và một số họa sĩ khác. Trong số đó ông đã đóng góp nhiều tranh để trưng bày.

Về hội họa ông có nhiều tác phẩm lưu giữ ở các nơi.

“Thiếu nữ bên Hồ Gươm”, sơn mài vẽ cho Nhà khách Chính phủ do ông Vũ Đình Huỳnh khi đó là Vụ trưởng đến đặt.

“Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ” chất liệu sơn mài, vẽ năm 1963 trưng bày ở Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam.

“Chùa Tháp Phổ Minh” Nam Định sơn mài khổ lớn theo đơn đặt hàng của Tỉnh ủy Nam Hà.

Ngoài ra còn có “Thành đồng Tổ quốc”, sơn dầu 1977 đơn đặt hàng của UBND Thành phố Hồ Chí Minh.

Các bức tranh “Giặc đốt làng tôi”; “Bộ đội trú mưa”; “Lớp học buổi tối”; “Thiếu nữ bên hoa sen”; “Chùa Thầy”; “Thánh Gióng”…đều có tiếng vang.

Loại đĩa sơn mài như đánh vật, chọi gà, hổ, trâu, ngựa, dê, mèo cũng được yêu thích.

Chân dung bạn bè và người quen như nhà văn Nguyễn Tuân, Tô Hoài, Đoàn Giỏi, họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm, Bùi Xuân Phái, Dương Bích Liên, nhà sưu tập Đức Minh, Nguyễn Bá Đạm, vợ chồng cà-phê Lâm, vợ chồng Trần Thịnh, Đôn Thư, Lê Đại Chúc, Lê Chấn, Vạn Lịch, bà Vượng, bà Thanh, bà Vân, cô Hương, cô Hằng con gái Việt Châu…

Tính ra có tới 140 tác phẩm bao gồm chất liệu: sơn dầu, sơn mài, khắc gỗ, chì than phấn màu.

Ông còn minh họa cho tờ báo Văn Nghệ, báo Tổ quốc, Tạp chí Văn nghệ.

Bức tranh cuối cùng vẽ trên sơn mài 100x150cm đề tài là “Vũ trụ” theo quan niệm phương Đông, một nam một nữ bay lượn trên không cạnh đó là một chòm sao thất tinh, thể hiện nguyên tố vật lý. Đầu tiên tranh được bán cho một người Nhật đã từng mua tranh của ông, chẳng hiểu trục trặc vì đâu mà mãi không thấy đến lấy. Trong lúc cần tiền ông nhờ họa sĩ Lê Chấn bán hộ. Lê Chấn nhận lời mang đến Hội Mỹ thuật gặp ông Dương Viên là Tổng thư ký Hội. Ông Viên cho biết Hội hiện nay đang hết tiền, nếu cần bán thì gửi tranh lại Hội sẽ bán hộ khi nào bán được sẽ gửi tiền sau. Chấn về nói lại nhưng Sáng không đồng ý. Tiếp tục, Chấn lại tìm đến ông Phan Long, trưởng phòng tranh Xunhasaba ở hiệu sách Ngoại văn phố Tràng Tiền. Ông Long hỏi ý kiến và bàn với giám đốc đồng ý mua với giá 400 nghìn đồng. Nhưng với điều kiện là phải được Ngân hàng cho phép rút tiền mặt mới có.

Sáng bực tức nói :“Thôi, không cần”.

Cuối cùng, bức tranh đó được bán cho Phạm Văn Bổng ở 95 Hàng Buồm với giá 100 nghìn đồng. Nhưng Bổng mới trả trước được 30 nghìn đồng (khoảng 2 chỉ vàng thời điểm năm 1987).  Số tiền còn lại sẽ trả dần sau.

Hai hôm sau thì Sáng rời Hà Nội vào Nam.

NGUYỄN SÁNG – Chùa Tháp Phổ Minh. 1966. Sơn mài. 130x200cm

***

Nhân nói chuyện nhân duyên của ông cũng hé lộ nhiều điều uẩn khúc.

Lần đầu tiên Sáng làm bạn với một cô đầm người Pháp lai Đức tên là Yermen Dobrien. Hai người chung sống với nhau ở một căn phòng nhỏ cuối phố Mai Hắc Đế. Họ gắn bó quấn quít, cô ta đã mạnh dạn trút bỏ bộ y phục đầm mặc chiếc quần lính đen và áo…nõn trắng. Sáng ra xách làn đi chợ. Khi về lại giặt giũ, cơm nước… Chẳng hiểu duyên cớ vì đâu mà cô ta tự nhiên biến mất. Nguyễn Sáng đã cất công tìm kiếm khắp nơi mà vẫn không thấy.

Sau đó Sáng lại mê một nữ diễn viên sân khấu có tên là L.P, cô nàng khá xinh đẹp. Ăn ở với nhau được ít lâu rồi L.P cũng chuồn mất.

Năm 1970 Sáng lại yêu cô Liên, một phụ nữ miền Nam đã có một con gái riêng với người chồng trước. Hai mẹ con cùng về chung sống với Sáng, được vài tháng mối tình tan vỡ.

Năm 1975, khi Sáng bước sang tuổi 50, mong muốn xây lại tổ ấm thì may mắn gặp họa sĩ Trần Dậu ở Thái Bình giới thiệu người mẫu của mình là cô Thủy. Nếu so với tuổi tác thì chênh nhau 32 tuổi. Nhưng hai bên cũng đều ưng thuận.

Sau Sáng nhờ Hội Mỹ thuật lo cho việc hôn lễ. Hội nhận lời đứng ra tổ chức ở trụ sở 51 Trần Hưng Đạo.

Ngày hôm cưới có đông đủ các nhà văn, họa sĩ, nhạc sĩ, Nguyên Hồng, Đoàn Giỏi, Nguyễn Đình Thi, Văn Cao, Mai Văn Hiến…

Sáng ăn mặc chỉnh tề và có mặt rất sớm. Đến giờ đón dâu chờ mãi mọi người đều nóng ruột. Sau có ông chú nhà gái báo cho biết chiều hôm trước cô dâu đi mua hoa thì bị ngất phải đưa vào Bệnh viện Việt Nam – Cuba cấp cứu.

Sáng đang vui, giật mình nghe tin trở nên buồn rơm rớm nước mắt. Miệng thì méo xệch. Mọi người trông thấy an ủi không sao rồi sẽ khỏi ngay chẳng việc gì mà phải lo.

Ngay lúc đó Sáng vào bệnh viện để thăm bệnh tình của Thủy ra sao, thì thấy Thủy đã đỡ hơn. Bác sĩ cho biết sáng mai có thể được xuất viện.

Sáng sớm hôm sau Sáng tới bệnh viện và phải chờ đến gần trưa mới đưa được Thủy về nhà trên căn gác 65 Nguyễn Thái Học.

Ít lâu sau đưa Thủy vào Thành phố Hồ Chí Minh ở một căn nhà nhỏ trong ngõ hẻm gần Cầu Bông. Vài tháng sau bệnh đau tim của Thủy lại tái phát phải đưa vào bệnh viện Chợ Rẫy được ít lâu thì mất.

Bạn bè như Diệp Minh Châu, Hoàng Đạo, Trang Nghị… hết lòng giúp đỡ lo liệu an táng chu đáo.

Sau đấy một tháng Sáng lại quay ra Bắc. Trải qua bao nỗi đau nay lại phải một mình một bóng sống cô đơn có khi chỉ ăn một chiếc bánh giò hay chiếc bánh mì là thay bữa cơm hoặc ra cửa hàng cơm bụi ở ngõ Ngô Sĩ Liên sau ga Hàng Cỏ. Lúc buồn lại đến quán rượu ở phố Trần Hưng Đạo. Khi thì gặp Hoàng Trung Thông hay Mai Văn Hiến truyện trò tầm phào rồi lại lững thững ra về.

Lần cuối cùng Sáng vào Nam ở với người em trai một căn hẻm vắng trung tâm Bình Thạnh lúc này sức khỏe đã suy kiệt. Sáng từ giã cõi đời vào ngày 16/12/1988, đám tang tổ chức đơn giản, người đưa thưa vắng.

Được tin Hội Nghệ sĩ Tạo hình Việt Nam, Ủy ban Trung ương Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Việt Nam đứng lên tổ chức làm lễ truy điệu vào ngày thứ Năm 22/12/1988 tại 51 Trần Hưng Đạo. Có đông đủ mọi người trong Hội và ngoài Hội đứng lên mặc niệm vong hồn của một nhân tài nói trên.

22/11/2019

Nguyễn Bá Đạm 

 

Tin cùng chuyên mục

Họa sĩ Trần Văn Cẩn – Một thời Hà Nội

Trần Văn Cẩn tìm cái thú thầm lặng trong hội hoạ như người đãi cát tìm vàng, mò trai dưới biển. Và ngọc trai của ông là màu sắc, là hiệu quả ánh sáng của hai màu đặt bên nhau. Một xe ngựa...

Bùi Trang Chước – Một bậc thầy của nghệ thuật tranh sơn khắc và đồ họa ứng dụng

Năm 2022, họa sĩ Bùi Trang Chước đã vinh dự được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật. Giải thưởng dành cho các mẫu thiết kế: Huân chương Sao vàng, Huân chương Hồ Chí Minh,...

Họa sĩ Hoàng Công Luận sự nghiệp sáng tác và đào tạo

Năm 1958, đặc khu Hồng Quảng (nay là tỉnh Quảng Ninh) mở đợt chỉnh đốn vùng than, được gọi là cải tiến quản lý xí nghiệp nhằm tăng nhanh sản lượng than đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất...

Tháng ba của Trần Thị Trường và Lê Thiếu Ngân

Khi những ngày đông tháng giá đã lùi vào phía sau nhường những tia nắng chan hòa khắp phố phường Hà Nội thì 16 Ngô Quyền có lịch triển lãm của hai nữ tác giả mang tên “Tháng Ba”. Trần Thị...

MARK ROTHKO – Hiện thực của họa sĩ

  Đây là bản dịch tiếng Việt đầu tiên cuốn sách được viết ra bởi một trong những họa sĩ vĩ đại nhất thế kỷ 20. Ông đã thiết lập nên hình thái hội họa trừu tượng màu (hay chính xác...

Tin cùng chuyên mục

Khai mạc Triển lãm mỹ thuật “Giao Mùa 2023”

Theo thông lệ, chiều ngày 07/6/2023, tại Nhà Triển lãm Mỹ thuật – 16 Ngô Quyền đã diễn ra Lễ Khai mạc Triển lãm mỹ thuật “Giao Mùa 2023” của bốn Chi hội Hội họa tại Hà Nội. Đây là hoạt...

Họa sĩ Trần Tuấn đạt Giải Nhất cuộc thi Nghệ thuật Quốc tế ITSLIQUID lần thứ 12

Trần Tuấn là một họa sĩ nổi tiếng của Việt Nam với nhiều tác phẩm được trưng bày rộng rãi trong nước và quốc tế. Lấy cảm hứng từ Tâm linh phương Đông, các tác phẩm trừu tượng của ông...

Tổ chức Cuộc thi và Triển lãm Mỹ thuật Việt Nam

(Chinhphu.vn) – Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch giao cho Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm chủ trì phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức thực hiện “Cuộc thi và Triển lãm Mỹ...

Phát động cuộc thi vẽ tranh ‘Di sản văn hóa Việt Nam qua hội họa’

(Chinhphu.vn) – Được sự nhất trí của Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh Việt Nam (Bộ VHTT&DL), Hội Di sản văn hóa Việt Nam phối hợp với Công ty cổ phần Trịnh Gia tổ chức cuộc thi vẽ tranh “Di...

Hội Mỹ thuật Việt Nam tổ chức Hội nghị triển khai Nghị quyết Ban Chấp hành khoá IX (Nhiệm kỳ 2019 – 2024)

Sáng ngày 30/05/2024, tại tầng 3 Nhà triển lãm Mỹ Thuật 16 Ngô Quyền, Hội Mỹ thuật Việt Nam đã tổ chức Hội nghị triển khai Nghị quyết Ban Chấp hành khoá IX (Nhiệm kỳ 2019 – 2024) kỳ thứ 7...

Có thể bạn quan tâm

Thông báo về triển lãm mỹ thuật khu vực I Hà Nội lần thứ 26 năm 2021

 ...

45 NĂM MỘT TỜ GIẤY, MỘT THỜI, MỘT KỶ NIỆM

  Bố tôi, họa sĩ Quang Phòng, là một người có sở thích lưu trữ và sưu tập. Có những tài liệu ông gìn giữ từ thời trai trẻ, cho dù đã trải qua bao xáo động cuộc đời, đến giờ vẫn không...

Bộ sưu tập Collection Tạp chí Mỹ thuật tháng 11-12 năm 2020

      Trần Hà học khóa 6 (1930-1935) Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, đúng vào thời kỳ Nguyễn Phan Chánh mở đầu cho tranh lụa Việt Nam và Trần Quang Trân “khai sinh” cho tranh sơn...

KỶ LỤC GIÁ TRANH MỚI CỦA MONET

  Tối ngày 14 tháng 5 (theo giờ New York)  đã diễn ra phiên đấu giá nghệ thuật hoành tráng đầy bất ngờ tại Sotheby’s New York. Phiên đấu giá Nghệ thuật Ấn tượng và Hiện đại đã đạt...

ĐÚC ĐỒNG MỸ NGHỆ BIÊN HÒA

  Bên cạnh một dòng gốm Biên Hòa nổi tiếng, trường Mỹ nghệ Biên Hòa cũng có một dòng đồ đồng một thời cũng nổi danh không kém. Ngành đúc đồng theo lối thoát sáp và nghệ thuật mạ...