ĐÀM ĐĂNG LẠI – SẮC MÀU HOANG DÃ TRÊN KHỐI HÌNH

 

Có lẽ, đầu tiên để cảm nhận về những tác phẩm điêu khắc của Đàm Đăng Lại chính là sự kích ứng từ các sắc màu. Chúng đậm âm hưởng thổ dân hoang dã, cảm giác không thấy nhiều sự đục đẽo, lắp ghép hay đường hướng của các khối hình.

Các khối hình của Lại đều bắt nguồn từ một khối hoặc tròn, hoặc bầu dục với những kéo dài biến thể…sau đó là những tia bắn ra như những cành cây, như những cái chân con nhện khổng lồ. Chúng có thể kéo dài, thu ngắn, uốn vặn, theo các hướng. Chính những chi tiết này đã làm cho tác phẩm trở nên hoạt,  giàu nhịp điệu, thiên biến tương tác với cảnh quan và không gian xung quanh.

Với những năm tháng sống tại Tây Nguyên, rõ ràng những sắc màu nguyên bản của anh xuất phát từ bản sắc của Tây Nguyên đại ngàn. Các khối chính được tạo hình lúc như con voi với cái vòi dài; thay đổi cấu trúc một chút  nó có thể biến thành con nhím, thành con nhện; có thể thành thân cây, cành cây…gần đây nhất nó lại trở thành những cành lau, cành sậy phất phơ trên cánh đồng đầy nắng ở Đức.

Đàm Đăng Lại (sinh năm 1973)

Nếu nói về sự tương tác với không gian và các loại địa hình thì những khối tạo hình của Đàm Đăng Lại là rất dễ tích hợp.

Điêu khắc của Đàm Đăng Lại  như trò chơi của các khối dài và mảnh. Có thể, một số ý kiến sẽ băn khoăn bởi điêu khắc là sự gọt đẽo nên những khối hình với các chất liệu. Nghĩ tới điêu khắc là nghĩ tới đá, gỗ, đồng, đất… rồi composit giả các chất liệu. Hiện nay, tiếng nói mạnh mẽ của kim loại đang là một trong những chất liệu tiêu điểm của điêu khắc hiện đại. Vậy, chất điêu khắc của Đàm Đăng Lại ở đâu trong khi chúng không thấy nhiều sự hiện diện của gọt, của đẽo… những khối hình mảnh mai như những nhánh thân cây nhiều màu có thể kéo dài mãi, có thể vặn vẹo dáng hình cùng tương ứng với ngần ấy màu sắc.

Khi nói đến sự tương ứng, dịch chuyển, lắp ghép và điều hướng các khối hình điêu khắc phải nhắc tới Nhà điêu khắc Điềm Phùng Thị (1920 -2002). Bà sinh tại Việt Nam, sống và làm việc ở Pháp. Các khối modul trong tạo hình của bà đã thành một khái niệm riêng biệt.  Quan niệm nghệ thuật đơn giản nhưng ẩn chứa một nội lực thâm hậu như một thứ tôn giáo. Sau rất nhiều sáng tạo và điều chỉnh, cuối cùng tất cả chỉ là một tập hợp của bảy khối hình (modul). Chỉ vậy thôi mà các tác phẩm của và không bao giờ nhàm chán bởi sự xoay vần của các khối hình lắp ghép. Không những thế chúng có thể thu phóng ra rất nhiều kích cỡ khác nhau; có lẽ khó có giới hạn về kích thước. Bảy khối hình của bà được coi như một thứ tâm linh sâu thẳm trong cõi lòng. Bao giờ cũng là “Thân, Khẩu và Ý” tạo thành  chủ thể trong tất cả các tác phẩm. Chúng đa dạng và linh hoạt phù hợp với hầu hết các không gian: trong  phòng khách, trên bàn làm việc, trong vườn nhà tới công viên, đường phố và thậm chí sử dụng cả trong các khu lưu niệm, lăng mộ…

ĐÀM ĐĂNG LẠI – Sức mạnh vùng đất. 2016. Kim loại, nhựa, composite, sơn màu. H = 850cm. Thuộc sở hữu của Resort Flamingo Đại Lải (Vĩnh Phúc, Việt Nam)

 

ĐÀM ĐĂNG LẠI – Còn nhớ hay đã quên. 2013. Gỗ, màu acrylic. 350x250x200cm. Trưng bày tại Trung tâm Văn hóa thành phố Kitahiroshima (Nhật Bản).

 

ĐÀM ĐĂNG LẠI – Em đi đây. 2014. Gỗ, đồng, màu acrylic. 60x50x40cm. Sưu tập tư nhân

 

ĐÀM ĐĂNG LẠI – Anh đi em nhé. 2014. Gỗ, đồng, màu acrylic. 50x50x35cm. Sưu tập tư nhân

Đàm Đăng Lại cũng có những những khám phá lắp ghép về hình có tính chất tương đối giống Điềm Phùng Thị. Vật thể và khối hình của anh có thể đặt ở các vị trí khác nhau.  Có thể là trên một khoảng đất trống, một khu đồi thoai thoải, bên một hồ nước, thậm chí trên mặt hồ, trên tuyết trắng, trên cánh đồng mà chỉ cần biến đổi về hình chứ không phải biến đổi nhiều về cấu trúc tạo hình của chủ thể. Các hướng đều có thể biến và chuyển cho phù hợp với cảnh quan của không gian xung quanh. Có thể thấy tính khả dụng, linh hoạt rất rõ trong nhiều không gian.

Chất Tây Nguyên hoang dã là dấu ấn đậm nét trong sắc màu của Lại. Đặc biệt là màu đỏ son. Nó vừa gợi lên những lễ nghi tôn giáo, những huyền bí u hoặc trong các khu tượng nhà mồ nhưng lại tươi vui rộn ràng như lễ hội…

Điêu khắc vốn ít màu, thường không có màu, chỉ đơn giản là màu tự thân của vật liệu. Nhưng Đàm Đăng Lại đã dùng màu sặc sỡ để biến những khối hình trở nên vui tươi và phấn khích. Chúng đem lại sự kích thích về thị giác. Và với điêu khắc sự kích thích thị giác của màu trên các khối hình là điều ít thấy.

Những màu sắc sặc sỡ đi ngược lại với bản chất kiệm màu của điêu khắc truyền thống xuất phát từ Nhật Bản, nơi anh sinh sống sau khi kết hôn với một cô gái Nhật Bản. Thời gian tuyết trắng trong năm rất dài, trải dài một màu trắng. Vì thế anh nghĩ ra những thứ sắc màu tươi vui trên các khối hình để giảm bớt sự đơn điệu của khối. Sau khi được người yêu nghệ thuật đón nhận và yêu thích, anh tiếp tục sáng tạo theo chuỗi ý tưởng “nhiều sắc trên khối hình” khiến chúng trở nên sinh động và bắt mắt về thị giác.

ĐÀM ĐĂNG LẠI – Động vật. 2009. Gỗ anh đào. 55x75x25cm

 

ĐÀM ĐĂNG LẠI – Gió trượt Moere. 2013. Gỗ tự nhiên. Trưng bày tại Công viên Moerenuma Sapporo (Nhật Bản)

 

ĐÀM ĐĂNG LẠI – Gió màu mây. 2018. Cành cây tự nhiên, màu acrylic 700x750x250cm. Trưng bày tại Gió – lễ hội Nghệ thuật Quốc tế Zierenberg và Habichtswald (Đức). Hiện thuộc sưu tập của Thành phố Zierenberg.

 

ĐÀM ĐĂNG LẠI – Phấn hoa. 2014. Ống nhựa, composite, sơn, màu acrylic trên gỗ 800x350x250cm. Trưng bày tại Lễ hội Nghệ thuật Đương đại Daegu. Gangjeong (Hàn Quốc)

Đàm Đăng Lại sinh năm 1973 tại Phú Thọ, một thời gian dài sống ở Tây Nguyên, tốt nghiệp Đại học Nghệ thuật Huế, hiện làm việc và hoạt động nghệ thuật chủ yếu tại Nhật Bản nhưng luôn mong muốn hoạt động nghệ thuật ở cả quê nhà.

Năm 2017, trong dự án “Art in the Forest” của tập đoàn Flamingo Đại Lải, cụm tác phẩm “Sức mạnh vùng đất” của anh là một tập hợp “những thân cây nhiều màu” đã đem lại những hiệu ứng cực tốt về thị giác và sự hòa hợp đến lạ lùng với cảnh quan.

Giữa năm 2018, Đàm Đăng Lại  lại trình bày tác phẩm mới tại Thành phố Zierenbeg (Đức). Ngay lập tức chúng lại trở thành tiêu điểm và được nhiều người yêu thích.

Những tác phẩm của Lại là một tổ hợp sắp đặt được liên kết thành từng cụm. Hoặc một cụm lớn hoặc hai ba cụm nhỏ. Nó như bố cục trong tranh chứ không đơn thuần là những tác phẩm với khối hình đơn lẻ. Chính sự tương tứng đã tương tác chặt chẽ để làm nên một không gian điêu khắc sắp đặt giàu tính trang trí. Ngôn ngữ của hình khối đã được chắt lọc, trở về một vài thể thống nhất để từ đó xoay chuyển tạo nên tiếng nói tự thân.

Và ngôn ngữ ấy hiện đang phù hợp với những quan niệm về điêu khắc hiện đại, trong đó mọi vật thể đều phải sắp xếp để phù hợp với cảnh quan.

Với chất liệu thông dụng là gỗ và kim loại anh có thể thoải mái gọt đẽo và sáng tác. Nhỏ thì đục mà to thì lắp ghép.

Chính vì tạo ra được những khối hình riêng biệt, tao ra dư vị sắc màu đặc biệt và linh hoạt trong các không gian nên tác phẩm của anh dễ thích ứng với không gian. Đây là điều quan trọng của điêu khắc hiện đại khi vấn đề cảnh quan được đặt ra đầu tiên…

Với quá trình hoạt động nghệ thuật có nhiều dấu ấn có bản sắc riêng và mong muốn được hoạt động nghệ thuật nhiều hơn ở Việt Nam, chúng ta chờ đợi những tác phẩm mới của Đàm Đăng Lại trong tương lai…

Thiên Minh

Tin cùng chuyên mục

Triển lãm gốm “Dáng xuân 2025 – Bắc Nam hội tụ”

Nơi tinh hoa gốm Việt hội tụ – Nơi đam mê thăng...

Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam tiếp nhận tác phẩm “Chân dung họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung” của gia đình nhà điêu khắc Trần Tuy trao tặng

Sáng ngày 13 tháng 2 năm 2025, tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, đã diễn ra buổi lễ tiếp nhận tác phẩm “Chân dung họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung” do gia đình nhà điêu khắc Trần Tuy trao tặng. Đây là...

Chiêm ngưỡng linh vật năm Tỵ trong mỹ thuật

Mỗi dịp đón Tết cổ truyền dân tộc, các triển lãm mỹ thuật với chủ đề con giáp của năm luôn thu hút sự quan tâm của đông đảo công chúng cũng như cộng đồng nghệ sĩ. Tại Hà Nội, các...

Khai mạc triển lãm mỹ thuật Mừng Đảng, Mừng Xuân Ất Tỵ – 2025

Sáng 23/1, tại nhà triển lãm mỹ thuật Hội Mỹ Thuật Việt Nam đã diễn ra sự kiện khai mạc triển lãm mỹ thuật mừng Đảng, mừng Xuân Ất Tỵ 2025. Đây là hoạt động thường niên do Hội Mỹ...

“Mưỡu” mạch ngầm văn hóa trong nghệ thuật Hội họa – Sắp đặt – Trình diễn

Chiều 19/1/2025 tại Trung tâm giao lưu văn hóa phố cổ Hà Nội (22 Hàng Buồm, Hoàn Kiếm, Hà Nội) đã diễn ra sự kiện triển lãm hội họa sắp đặt cùng nghệ thuật trình diễn “Mưỡu” của...

Có thể bạn quan tâm

Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm tổ chức triển lãm kỷ niệm 70 chiến thắng Điện Biên Phủ

Triển lãm kỷ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954-7/5/2024) do Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm tổ chức tại Nhà triển lãm 29 Hàng Bài, Hoàn Kiếm,...

BỨC TRANH LỤA “SƠN NỮ” CỦA LÊ THỊ LỰU Ở BẢO TÀNG MỸ THUẬT VIỆT NAM

  Cuối năm ngoái (2018), khi có thông tin gia đình họa sĩ Lê Thị Lựu sẽ tặng một số tranh của bà cho Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh, đã có người hỏi tôi: “Tại sao họ lại tặng...

Chuyện ông Ba Đông

Với chiếc xe đạp mini mua từ năm nảo năm nào, thoắt cái ông ở chỗ này chỗ nọ. Trong nhà ông, tranh lụa, tranh sơn dầu, sơn mài… chật cả phòng khách. Còn ở phòng vẽ thì ngổn ngang những tranh...

Quyết định phân bổ số lượng Đại biểu chính thức, Đại biểu dự khuyết và Đại biểu đương nhiên dự Đại hội Đại biểu Toàn quốc, Hội Mỹ thuật Việt Nam lần thứ IX (Nhiệm kỳ 2019 – 2024)

      HỘI MỸ THUẬT VIỆT NAM                                                          CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM            Số: 314/19/BCH               ...

NHỮNG KHÁI NIỆM CĂN BẢN CỦA NGHỆ THUẬT THỊ GIÁC ĐƯƠNG ĐẠI

  Lời dẫn: Cuối thế kỷ 20, chủ nghĩa hậu hiện đại (postmodernism) đã ảnh hưởng bao trùm lên tư tưởng sáng tạo của rất nhiều nghệ sĩ đương đại. Sự ra đời của hàng loạt các khái...

ĐÔI NÉT VỀ KHÓA MỸ THUẬT KHÁNG CHIẾN

 (Bài viết riêng cho số chuyên đề của Tạp chí Mỹ thuật) Năm nay, 2020, vừa tròn 70 năm ngày khai giảng Khóa” Mỹ thuật Kháng chiến” ở chiến khu Việt Bắc… Mấy chục năm đã trôi qua, từ lúc...