CẢNH SÀI SƠN CỦA CÔNG VĂN TRUNG

 

Tranh “sơn” (laque) Việt Nam có nhiều thể, và tương lai chắc chắn sẽ còn biến hóa khôn cùng, biểu hiện sức sáng tạo dường như vô tận của các họa sĩ Việt Nam xưa nay.

Riêng về sơn mài có sơn mài đồng nhất (laque unie), sơn mài sáng (laque claire), từ đó lại phân ra sơn mài chìm, sơn mài đắp nổi, sơn mài khắc, sơn mài đắp-khắc, thậm chí gần đây, “sơn mài” đã trở thành một danh từ khái niệm mang tính phiếm chỉ, bao gồm cả một số thể “sơn không mài” hay “”lacquerscope”, vân vân.

Tuy nhiên, việc đồng nhất tranh sơn mài với tranh sơn khắc, coi sơn khắc thuộc địa phận của sơn mài, như đôi khi vẫn xảy ra, nói đúng ra, luôn luôn là một sai lầm không đáng có.

Trên thực tế, nếu niên biểu lịch sử của hội họa sơn mài Việt Nam có vẻ như là rất rõ ràng, thì đối với tranh sơn khắc lại không được rõ ràng như vậy. Và hiện có thể chúng ta chưa xác định được những bức tranh sơn khắc hiện đại của Việt Nam xuất hiện đầu tiên chính xác từ bao giờ, và cũng vậy, chúng ta cũng chưa hệ thống lại được tiến trình phát triển cho đến nay của tranh sơn khắc.

Điều đầu tiên, phải thừa nhận rằng, tranh sơn khắc ít nhất đã có nguồn gốc, xuất xứ rất rõ ràng ở Trung Hoa, với vô vàn hiện vật, đặc biệt của các thời Minh, Thanh, và với tính chất trang trí cố hữu rất điển hình của tranh sơn khắc.

CÔNG VĂN TRUNG (1907-2003). Phong cảnh Sài Sơn.1992. Sơn khắc. 60 x 80 cm. Sưu tập Minh Đạo, Hà Nội

Trong lịch sử thời kỳ đầu của hội họa Việt Nam hiện đại, tuy không nhiều, nhưng người ta có nhắc tới cả tranh sơn khắc. Đặc biệt, Nguyễn Tư Nghiêm, vào năm 1944, đã có một vài tranh sơn khắc đỉnh cao “một đi không bao giờ trở lại”. Với các họa sĩ Việt Nam, tranh sơn khắc “Coromandel” đã trở thành một thứ gì đó rất “hội họa” (hay nói chính xác hơn là “nửa hội họa nửa đồ họa”), vừa mang tính hiện thực, vừa mang tính tượng trưng, mà về căn bản, đã thoát khỏi ảnh hưởng của tranh sơn khắc Trung Hoa cổ cả về tư tưởng lẫn hình thức.

… Trong nghệ thuật của Công Văn Trung, một trong những người tốt nghiệp khóa đầu tiên (1925-1930) của Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, chúng ta thường nhớ về tranh lụa và nhất là tranh sơn khắc.

Năm 1990, ở tuổi 83, tại kỳ Triển lãm Mỹ thuật Toàn quốc năm đó, Công Văn Trung đã giành được giải nhất với bức tranh sơn khắc “Cảnh Sài Sơn”. Và bức tranh giới thiệu ở đây cũng chính là một trong những tranh sơn khắc có cùng đề tài ấy của ông.

Bằng một tâm hồn hoài cổ, và bằng một sự hiểu biết thấu đáo và sâu sắc về văn hóa dân tộc và về vốn cổ dân tộc (bản thân Công Văn Trung đã từng có nhiều năm làm công tác nghiên cứu và vẽ ghi tại Viện Viễn Đông Bác Cổ Pháp), những phong cảnh nhân văn gắn liền với các công trình kiến trúc cổ – luôn luôn là những nơi chốn để Công Văn Trung tìm về. Và qua các bức tranh sơn khắc của ông, cái Tinh thần của Nơi chốn (Genius Loci) quê hương Việt Nam luôn được làm dậy lên trong những sắc thái khá riêng biệt, dường như chỉ mình ông mới có: Một thứ không gian vừa hiện thực vừa gián cách, vừa cụ thể mà cũng vừa mơ hồ, bức tranh hiện ra như một tấm màn đăng-ten, rung rinh, ẩn hiện như một giấc mơ giữa ban ngày.

Nếu như người Trung Hoa thường tỉ mỉ, thậm chí là vô cùng “rườm rà”, rườm rà một cách tinh xảo, khi thể hiện mặt trước của các tấm bình phong sơn khắc, thì ngược lại, họ thường sử dụng những nét gần như “ký hiệu” hết sức tinh lược ở mặt sau, như là những “phụ chú” cho mặt trước. Xem tranh sơn khắc của Công Văn Trung, ta như đồng thời được gặp cả hai cái đó, một lối ngôn ngữ dung hợp giữa lý trí và tình cảm, giữa nội giới và ngoại giới, giữa hoài niệm và biểu tượng – ngôn ngữ của một họa sĩ hiện đại Á Đông với một vẻ cổ kính rất riêng của Việt Nam.

Q.V

Tin cùng chuyên mục

Bộ sưu tập Collection Tạp chí Mỹ thuật tháng 9-10 năm 2020

    Mãi đến gần đây, thông qua các cuộc đấu giá nghệ thuật ở nước ngoài, chúng ta dường như mới được biết đến một số bức tranh sơn mài của Trần Hà. Và cũng mới được biết,...

Bộ sưu tập Collection Tạp chí Mỹ thuật tháng 7-8 năm 2020

  Trần Quang Trân có thị hiếu cổ điển, sở thích của ông là vẽ chùa chiền, các công trình kiến trúc cổ, cây cổ thụ, mặt nước… Xem tranh ông người ta thường thấy nắng và những cái bóng...

Bộ sưu tập Collection Tạp chí Mỹ thuật tháng 5-6 năm 2020

  Linh Chi (1921 – 2016) Tác phẩm: Thiếu nữ vùng cao Năm sáng tác: Khoảng 1990 Chất liệu: Lụa Kích thước: 55x37cm Bộ Sưu tập Nghệ thuật Quang San, TP. Hồ Chí Minh     Trần Đông Lương...

Bộ sưu tập Collection Tạp chí Mỹ thuật tháng 3-4 năm 2020

  Nguyễn Gia Trí (1908 – 1993) Tác phẩm: Bố cục Năm sáng tác: Khoảng 1960-1970 Chất liệu: Mực nho, màu nước, phấn màu Thuộc Bộ sưu tập Nghệ thuật Quang Phúc, Hà Nội   Nguyễn Gia Trí bắt...

Bộ sưu tập collection Tạp chí Tết năm 2020

  JOSEPH INGUIMBERTY (1896-1971) Tác phẩm: Hai cô gái bên bờ ao Năm sáng tác: Khoảng 1940-1943 Chất liệu: Sơn dầu Kích thước: 106x81cm Thuộc bộ sưu tập Nghệ thuật Quang San, Tp. Hồ Chí Minh   Joseph...

Tin cùng chuyên mục

Quyện trong thế giới hội họa của Nguyễn Đình Tuyên

NDO – Không khoa trương, không ồn ào, không nổi loạn, Nguyễn Đình Tuyên đến với hội họa bằng một tình cảm chân thành hiếm có. Bút pháp của anh hòa quyện giữa tô và vẽ, giữa vẽ và bôi,...

Triển lãm cá nhân “Ảnh xạ” của họa sĩ Trang Thanh Hiền

Triển lãm cá nhân “Ảnh xạ” diễn ra từ ngày 07 đến 15/11/2023 tại phòng Bảo tàng, Đại học Mỹ thuật Việt Nam, số 42, Yết Kiêu, quận Hoàn Kiếm (Hà Nội). Triển lãm cá nhân lần thứ hai của...

Cảm nhận làng quê Cao Bằng qua bức tranh “Bản em” của hoạ sĩ Nông Thị Thu Trang

Quê hương luôn là nguồn cảm hứng sáng tạo vô tận của văn nghệ sĩ. Sự ngọt lành, yên bình của nơi “chôn rau cắt rốn” cùng với những điều giản dị, chân phương mộc mạc nuôi dưỡng vùng...

Trần Ngọc Hưng và chất liệu bột màu, giấy dó

Sáng tạo nghệ thuật, trong chừng mực nào đó dường như là sự chiến thắng chính mình của ngày hôm qua, thoát khỏi cái khung ràng buộc do chính mình tạo ra để tiến tới cái mới. Do đó, nghệ thuật...

Nhã

  “Từ những bức bé tí bằng bàn tay đến những tranh hàng thước vuông, rồi bộ đôi bộ ba gần hai thước vuông vẽ trong hơn hai năm vừa rồi, Nhã có vẻ đã nhìn ra chính mình, một cá thể tự...

Có thể bạn quan tâm

Khẳng định sức sống, nguồn lực sáng tạo của Thủ đô

(ĐCSVN) – Lễ hội Thiết kế sáng tạo Hà Nội năm 2023 tiếp tục khẳng định sức sống, nguồn lực sáng tạo và bản sắc của Hà Nội; khuyến khích hình thành cộng đồng sáng tạo; kết nối đa lĩnh...

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng dự lễ kỷ niệm 75 năm thành lập Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam

  VOV.VN – Sáng 25/7, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tới dự và phát biểu tại lễ kỷ niệm 75 năm ngày thành lập Liên hiệp các Hội văn học nghệ thuật Việt Nam. Cùng dự có các Bí thư Trung...

NGƯỜI HỌA SĨ MÊ ĐẮM SAPA

  Tô Ngọc Thành từng triển lãm cá nhân những tác phẩm thể hiện người và cảnh nhiều địa danh của đất nước Việt Nam khắp ba miền và cũng từng triển lãm những tác phẩm đánh dấu thời...

Mạn đàm nghệ thuật bìa sách Việt Nam 2022

  Theo báo vietnamnet công bố thì năm 2020 đã có 410 triệu bản sách được phát hành với 33.000 đầu sách, và doanh thu đạt 2.700 tỷ đồng. Nếu tính nhiều năm qua cộng lại, thì số lượng phải...

BOB THOMPSON – KẺ NỔI LOẠN GIỐNG GOYA

  Khám phá các tác phẩm của họa sĩ Bob Thompson Bob Thompson (1937- 1966) là một họa sĩ Mỹ gốc Phi nổi tiếng với những bức tranh tranh táo bạo, đầy màu sắc, mà bố cục tranh lại chịu ảnh...