TRONG THẾ GIỚI ĐỒ VẬT CỦA NGUYỄN TRỌNG KHÔI

Về cả thể loại và bút pháp, Nguyễn Trọng Khôi là họa sĩ đa dạng và đa đoan. Về tư duy, ông đi từ hành trình biểu ý đến biểu hình, rồi cả phi biểu hình, trừu tượng. Nhìn vào các hành trình của ông, mảng tranh tĩnh vật có sức nặng về bút pháp, có sức hút về biểu hình.

Xem tranh tĩnh vật của Nguyễn Trọng Khôi dễ làm chúng ta nghĩ về tiểu thuyết Les Choses (Đồ vật) của nhà văn Georges Perec (1936-1982). Ông đã mất hơn 5 năm để viết nên tiểu thuyết chưa đầy 200 trang này, với tên gọi đầu tiên năm 1965 là Les Choses: Une histoire des années soixante (tạm dịch: Đồ vật: Lịch sử thập niên sáu mươi). Georges Perec cho rằng đồ vật làm nên lịch sử, chứ không phải lịch sử làm nên đồ vật.

Với đồ vật, Georges Perec dùng phương pháp liệt kê, liệt kệ và liệt kê, mà không theo một cốt truyện nào cả. Nó chỉ là những chuyện vặt vãnh ngày thường của đôi bạn trẻ sống tại khu chung cư Simon Kryubele (Paris), nơi đồ vật cứ nhiều lên, có nguy cơ xâm chiếm cả con người. Nói Georges Perec đề cập, ca ngợi, hoặc lên án chủ nghĩa đồ vật (chosisme) đều được. Tranh tĩnh vật của Nguyễn Trọng Khôi có cách tiếp cận nhẹ nhàng hơn, thi vị hơn, nhưng cũng có những biểu hiện của chủ nghĩa đồ vật như vậy.

NGUYỄN TRỌNG KHÔI – Calla Lily trắng và những trái mận. 2005. Sơn dầu. 40,6×50,8cm

 

NGUYỄN TRỌNG KHÔI – Tĩnh vật hoa, sách và pipe. 2003. Sơn dầu. 35,5×45,7cm

 

NGUYỄN TRỌNG KHÔI – Calla Lily tím. 2004. Sơn dầu
Nhà sưu tập Nguyễn Chí Sơn

Nếu Nathalie Sarraute, Alain Robbe-Grillet, Georges Perec… nặng về tính vô tri và xâm chiếm của đồ vật với con người, thì Trần Dần, Nguyễn Tuân…, và Nguyễn Trọng Khôi luôn gián tiếp gán nghĩa cho đồ vật. Họ vẫn theo mỹ cảm kiểu Việt Nam: “Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu/ Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ” – Truyện Kiều.

Trong một cuộc phỏng vấn, Nguyễn Trọng Khôi cho biết: “Thói quen, đôi khi cũng khiến mình bị chi phối. Tôi có nhiều năm làm việc với minh họa đã đẩy tôi vào những quanh co của diễn đạt, vì thế có một dạo người ta thấy tranh của tôi bao giờ cũng mang đầy ý nghĩa, nó gần với tính văn học, mà bản thân hội họa không làm công việc chuyên chở đó. Tôi đã mất nhiều thời gian để vượt qua”.

Trong một bài phỏng vấn khác, Nguyễn Trọng Khôi quyết liệt hơn. Ông nói:  “Hãy loại bỏ đi những thói quen nhìn sự vật như con người, cái bàn cái ghế, bông hoa, hoa này, hoa kia…, để  nhìn ngắm những cấu tạo ngẫu nhiên, lâu dần sẽ hiểu được ngôn ngữ thầm kín đó. […]. Cũng có rất nhiều trường hợp các tác giả đã lồng vào hội họa những ý nghĩa này nọ, và điều đó đã trở thành một sự quen thuộc không thể chữa được”. Tuy nhiên, nói là một chuyện, còn làm lại là một chuyện khác. Tranh tĩnh vật của ông là một ví dụ cho nỗ lực “vượt qua” đó, nhưng nó vẫn còn phảng phất phần ý nghĩa, “mờ mờ nhân ảnh”, nên khá thú vị.

NGUYỄN TRỌNG KHÔI – Những trái mận. 2004. Sơn dầu. 40,6×50,8cm
NGUYỄN TRỌNG KHÔI – Những chiếc lọ. 2004. Sơn dầu. 40x60cm. Sưu tập Nguyễn Chí Sơn, Ninh Thuận
NGUYỄN TRỌNG KHÔI – Giao khúc. 2017. Sơn dầu. 100x100cm. Sưu tập Nguyễn Chí Sơn, Ninh Thuận
NGUYỄN TRỌNG KHÔI – Tĩnh vật. 2003. Sơn dầu. 81,8×86,3cm

Tại sao Nguyễn Trọng Khôi mạnh về tĩnh vật? Không hỏi trực tiếp, nên không biết ý kiến của ông thế nào. Nếu nhìn lại hành trình cầm cọ và những quan niệm đã chia sẻ đây đó, có lẽ nó đến từ mấy khía cạnh. Đầu tiên, khi còn là sinh viên mỹ thuật, Nguyễn Trọng Khôi đã nổi bật với khả năng vẽ khảo họa, vẽ tỉa tót với độ chuẩn xác cao, đôi khi như bản vẽ kỹ thuật. Thứ hai, khi đi làm minh họa cho báo chí từ thập niên 1970, ông đã chú tâm tìm hiểu và ứng dụng các kỹ thuật đồ họa, nên phần giải phẫu hình thể có khác về không gian, cấu trúc so với hội họa trước đó. Thứ ba, ông viết văn làm thơ, viết nhạc, ca hát…, nên tự nhiên “chất văn nghệ”, “chất văn học” cứ bàng bạc trong hội họa, đến tĩnh vật – do đặc trưng “vô bố úy” của thể loại này – thì những điều này được lược giản tối đa, chất hội họa được lên ngôi.

Xem các thể loại khác, người ta “nhìn thấy” Nguyễn Trọng Khôi rõ quá, mà đôi khi rõ chưa chắc đã thi vị, cuốn hút. Kiểu như Nguyễn Trọng Khôi vẽ siêu thực vì đọc quá nhiều những câu chuyện dân gian đầy tính siêu thực của xứ sở vậy. Trong khi với tĩnh vật, Nguyễn Trọng Khôi “giấu” được mình một phần, rõ ràng đấy, mà ẩn hiện đấy. Nói như A.P. Chudakov (1938-2005): “Mọi nghệ sĩ đều nói bằng ngôn ngữ đồ vật của thời đại mình”.

Nguyễn Trọng Khôi cũng vậy thôi.

Lý Đợi

 

 

Tin cùng chuyên mục

Hiện thực sinh động trong hội họa đương đại Việt Nam

NDO – Dẫu hòa vào dòng chảy của mỹ thuật đương đại, các họa sĩ sáng tác dòng tranh hiện thực vẫn giữ lối đi riêng, mang đến sự sống động qua từng ý tưởng, màu sắc và chất liệu....

Triển lãm Mỹ thuật thủ đô năm 2023, có gì mới ?

Vào tháng 10 hàng năm, Hội Mỹ thuật Hà Nội tổ chức Triển lãm Mỹ thuật thủ đô chào mừng ngày Giải phóng Thủ đô 10/10. Đây là ngày hội lớn của giới mỹ thuật thủ đô, và có ý nghĩa chính...

Triển lãm “Ngược Dòng” của Nguyễn Ngọc Đan: Cuộc phản biện với định kiến của giới mỹ thuật

Sau 5 năm, kể từ triển lãm tại Bảo tàng Mỹ thuật TP. HCM, họa sĩ Nguyễn Ngọc Đan tái ngộ công chúng yêu nghệ thuật bằng triển lãm cá nhân lần thứ tư có tên: Ngược Dòng. Ngược Dòng tập hợp...

Thực trạng một số triển lãm mỹ thuật quy mô quốc gia tại Việt Nam

Các triển lãm mỹ thuật quy mô quốc gia đã được duy trì trong nhiều năm qua, là một phần không thể thiếu trong hoạt động mỹ thuật tại Việt Nam. Mỗi cuộc triển lãm đều thu hút số lượng đông...

Dấu ấn hội họa trong di sản của Văn Cao

NDO – “Đơn giản nhưng uyên sâu”, “lối phối màu độc đáo” và “ sáng tạo mang tính khai phá”… là đánh giá chung của các nhà chuyên môn khi thưởng thức bộ sưu tập 200 tác phẩm minh họa...

Tin cùng chuyên mục

Quyện trong thế giới hội họa của Nguyễn Đình Tuyên

NDO – Không khoa trương, không ồn ào, không nổi loạn, Nguyễn Đình Tuyên đến với hội họa bằng một tình cảm chân thành hiếm có. Bút pháp của anh hòa quyện giữa tô và vẽ, giữa vẽ và bôi,...

Triển lãm cá nhân “Ảnh xạ” của họa sĩ Trang Thanh Hiền

Triển lãm cá nhân “Ảnh xạ” diễn ra từ ngày 07 đến 15/11/2023 tại phòng Bảo tàng, Đại học Mỹ thuật Việt Nam, số 42, Yết Kiêu, quận Hoàn Kiếm (Hà Nội). Triển lãm cá nhân lần thứ hai của...

Cảm nhận làng quê Cao Bằng qua bức tranh “Bản em” của hoạ sĩ Nông Thị Thu Trang

Quê hương luôn là nguồn cảm hứng sáng tạo vô tận của văn nghệ sĩ. Sự ngọt lành, yên bình của nơi “chôn rau cắt rốn” cùng với những điều giản dị, chân phương mộc mạc nuôi dưỡng vùng...

Trần Ngọc Hưng và chất liệu bột màu, giấy dó

Sáng tạo nghệ thuật, trong chừng mực nào đó dường như là sự chiến thắng chính mình của ngày hôm qua, thoát khỏi cái khung ràng buộc do chính mình tạo ra để tiến tới cái mới. Do đó, nghệ thuật...

Nhã

  “Từ những bức bé tí bằng bàn tay đến những tranh hàng thước vuông, rồi bộ đôi bộ ba gần hai thước vuông vẽ trong hơn hai năm vừa rồi, Nhã có vẻ đã nhìn ra chính mình, một cá thể tự...

Có thể bạn quan tâm

Thông báo về triển lãm mỹ thuật khu vực I Hà Nội lần thứ 26 năm 2021

 ...

PHÁI KHÔNG PHỐ

  Lịch sử hội họa Việt Nam hiện đại đã ngót một thế kỷ, biết bao họa sĩ của các thế hệ đã vẽ về phố cổ Hà Nội, nhưng đến hôm nay, người chuyên tâm và thành công nhất với phố...

Bìa Tạp chí Mỹ thuật số 313&314 tháng 1-2/2019

...

Những bức tranh đắt giá nhất thế giới

Trong số hàng triệu bức tranh đang tồn tại trên thế giới, có những bức đắt và hiếm đến mức đa số người yêu nghệ thuật không có cơ hội chạm đến. Theo The Collector, định giá tác phẩm nghệ...

HOÀNG CÔNG LUẬN, NGƯỜI THÍCH HÁT QUỐC TẾ CA

  Trong các họa sĩ tôi may mắn được biết, mà thường là được thân thiết, thì họa sĩ Hoàng Công Luận là một trong những người tôi đã được biết và thân thiết sớm nhất, ngay từ những...