CÔ ĐƠN VÀ LUÂN HỒI SINH TỬ

 

Qua bút pháp hiện thực lãng mạn có yếu tố siêu thực và tượng trưng, nghệ thuật của Lê Huy Tiếp đưa người xem ngắm nhìn sự cô đơn và sinh-tử luân hồi trên cõi đời trong mối quan hệ con người-thiên nhiên-vũ trụ.

Tháng 12.2020, Lê Huy Tiếp trong trang phục quần jeans áo sơ mi sẫm màu, phong thái tự tin, hoạt bát nói chuyện với các nhà sưu tập, công chúng tới triển lãm “50 năm nghệ thuật hội họa và tranh in của họa sĩ Lê Huy Tiếp” tại bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Nhân dịp sinh nhật lần thứ 70 của ông (1950-2020), hơn 120 tác phẩm hội họa (sơn dầu, acrylic, bút sắt, chì…) và đồ họa tranh in (khắc cao su, khắc kẽm, in độc bản, in lưới…) đã được giới thiệu tới công chúng. Đây là những sáng tác từ năm 1966 tới năm 2020, từ 15 bộ sưu tập bảo tàng và sưu tập tư nhân tại Việt Nam, Úc và Mỹ.

Lê Huy Tiếp là người tiên phong và thành công trong việc sử dụng yếu tố siêu thực và tượng trưng qua bút pháp hiện thực lãng mạn, đóng góp ngôn ngữ biểu đạt mới và nội dung mới cho nghệ thuật tạo hình Việt Nam. “Ông là người nhập cuộc táo bạo vào nền nghệ thuật Việt Nam. Ông thuộc thế hệ thứ nhất của Đổi mới và mở đầu câu chuyện đi trước Đổi mới của Mỹ thuật Đương đại Việt Nam từ những năm 1980,” họa sĩ Lương Xuân Đoàn, chủ tịch hội Mỹ thuật Việt Nam chia sẻ.

Lê Huy Tiếp – Cô gái và con chó trắng, 1976, sơn dầu trên toan, 100x120cm

 

Lê Huy Tiếp – Trời và đất, 2003, sơn dầu trên toan, 170x170cm

Giải thưởng Nhà nước năm 2007 được trao tặng họa sĩ Lê Huy Tiếp, là minh chứng cho tầm vóc tư tưởng và giá trị nghệ thuật trong nghệ thuật của ông. Sử dụng bút pháp hiện thực, nhưng ông không lệ thuộc hay là nô lệ của mô phỏng. Ông giữ khoảng cách với thực tại, biến đổi chúng theo suy nghĩ cá nhân, tạo cho sự vật sức sống thực bằng ý tưởng. “Ông lấy nền tảng là hiện thực đời sống, hướng tới cái đẹp lý tưởng, thể hiện triết lý sâu sắc về đời sống con người mang tầm nhân loại thông qua những hình tượng có yếu tố tượng trưng. Nghệ thuật hội họa và tranh in của Lê Huy Tiếp đặc sắc, khác biệt bởi tinh thần học thuật hàn lâm. Ngôn ngữ nghệ thuật của ông là sự tổng hòa giữa mỹ cảm lãng mạn phương Đông và duy lý phương Tây” PGS., TS., họa sĩ Nguyễn Nghĩa Phương, trưởng khoa Đồ họa trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam nói.

***

Sinh tháng 4 năm 1950 tại Nghệ An, Lê Huy Tiếp tự học vẽ, yêu thích toán, lý, hóa từ nhỏ. 12 tuổi, ông bị đau đầu khi học khoa học tự nhiên và thị lực mắt phải chỉ còn 1/10 ba năm sau đó. Hội họa đã giúp ông thoải mái về tâm trí và logic khoa học có thể được ông vận dụng hiệu quả thông qua nghệ thuật tạo hình. Hướng đi đó cùng sự ủng hộ của gia đình, năm 1966, ông thi đỗ khoa trung cấp trường Cao đẳng Mỹ thuật Công nghiệp Hà Nội rồi được cử đi học tiếp tại Khoa Đồ họa trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp Matxcơva ở Liên Xô (cũ) năm 1969.

Matxcơva cho nghệ sĩ trẻ có cơ hội tự học sơn dầu thông qua triển lãm và bảo tàng, đồng thời vẽ bìa đĩa hát và thiết kế bìa sách cho các nhà xuất bản ở đây. Nhìn về quê hương khói lửa, ông ghi lại cảm giác đau thương và tôn vinh những cái chết bất tử, những sự hy sinh cao cả trong cái đẹp bi thương từ năm 1971 tới 1973 qua các bức như “Máu của chiến tranh” (sơn dầu) và bộ “Chiến tranh Việt Nam” (khắc kẽm, sưu tập Bảo tàng nghệ thuật quốc gia Singapore), “Tổng thống Nixon nói về hòa bình cho Việt Nam” (sơn dầu, sưu tập Trần Hậu Tuấn), “Phố Khâm Thiên sau khi bị Mỹ ném bom” (sơn dầu, sưu tập Cúc Gallery).

Lê Huy Tiếp – Du thuyền Crystal Symphony, 2013, sơn dầu trên toan, 87x107cm

 

Lê Huy Tiếp – Gió tháng 7, 2019, acrylic và sơn dầu trên toan, 80x100cm

Sống trong nền văn hóa Nga và tiếp xúc với bộ sưu tập hậu ấn tượng của bảo tàng Pushkin và Hermitage, Lê Huy Tiếp từng theo đuổi trường phái hậu ấn tượng vào năm 1969-1970. Ông ảnh hưởng của chủ nghĩa hiện thực mới và chủ nghĩa biểu hiện từ năm 1971 tới 1974 với các đề tài về tội ác chiến tranh Việt Nam. Từ năm 1975, khi nghệ thuật ở Việt Nam mang nhiệm vụ tuyên truyền chính trị, tôn vinh các giá trị cộng đồng, cổ động đời sống lao động chiến đấu và sản xuất, ông đã sớm quan tâm và nhấn mạnh sự cô đơn và những niềm hy vọng trong đời sống riêng tư, với kỹ thuật sơn dầu của ông là xa lạ lúc bấy giờ. Bức “Cô gái và con chó trắng” (1976) được trưng bày trong triển lãm mỹ thuật toàn quốc và bị gỡ xuống sau ba ngày. “Vẽ sơn dầu cũng mỏng thế này được à?” họa sĩ kể lại câu hỏi của thành viên trong hội đồng mỹ thuật toàn quốc. Làm thế nào để có thể vẽ sơn dầu mỏng dính và mô tả chính xác các sắc độ xanh khác nhau trong khóm cây chiếc lá, độ vàng trong bức tường xám tàn phai, màu vàng-trong của sắc da cô gái trẻ, hoặc cách các nét vàng được kết hợp với màu kem và xám được chải lên bề mặt để mô tả bãi cát dài.

Kỹ thuật điêu luyện thể hiện cảm xúc chân thành một cách tự nhiên, thông qua tư duy tạo hình rồi thành nghệ thuật. Vẻ đẹp tạo hình và ý tưởng đề tài không loại trừ lẫn nhau mà là một thể thống nhất trong tất cả các chất liệu ông thực hành, và cảm giác- thị giác, xúc giác, cảm xúc- là trọng tâm trong nghệ thuật của ông.

Từ Đổi mới tới nay, kinh tế tư nhân và đời sống cá nhân phát triển, Lê Huy Tiếp đã có cái nhìn xa hơn tới mối quan hệ con người-thiên nhiên-vũ trụ, luân hồi sinh-tử và nỗi cô đơn của mỗi cá nhân, mỗi vật chất, từng sinh thể. Ông sử dụng bút pháp hiện thực có yếu tố siêu thực và tượng trưng. Ông nghiên cứu tỉ mỉ, tư duy về cấu trúc ở tất cả các góc nhìn và ánh sáng, để hiểu sự vật, con người một cách hoàn chỉnh nhất về hình và khối. Ông nhìn hình ảnh trong một thời gian dài, và đòi hỏi bản thân phải thấy hình ảnh đạt được sự đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu với tâm hồn.

Lê Huy Tiếp – Côn Đảo, 1972, khắc kẽm, 19x25cm

 

Lê Huy Tiếp – Nhà tù chế độ Sài Gòn, 1972, khắc kẽm, 25×19 cm

 

Lê Huy Tiếp – Trả thù, 1971, khắc kẽm, 19×25 cm

 

Lê Huy Tiếp – Trẻ mồ côi đọc hiệp định đình chiến về hòa bình, 1973, khắc kẽm, 25x19cm

 Các câu chuyện trong tranh Lê Huy Tiếp khiến người xem dành thời gian tập trung suy ngẫm, trải nghiệm tác phẩm. Tạo hình của ông đã gợi được ý nghĩa về đời sống trong từng thời đại khác nhau. Ví dụ như, “Gió tháng 7” là tác phẩm sơn dầu mới nhất được sáng tác năm 2019 với hai chiếc túi nilon tượng trưng cho chủ nghĩa tiêu dùng toàn cầu và vấn nạn ô nhiễm môi trường.

Nghệ thuật của Lê Huy Tiếp là một hệ thống tôn vinh sự cô đơn cá nhân khi đối diện với bản thân trong tĩnh lặng. Đề tài về cô đơn không chỉ ứng với hội họa mà còn đồ họa tranh in như trong những bức khắc kẽm “Đợi trăng”-“Trăng non”-“Trăng tròn”-“Những vì sao” sáng tác từ năm 1995 tới 2007. “Ngôn ngữ chuẩn xác, tinh tế, kiệm lời đầy biểu cảm trong các bản tranh khắc nhỏ,” họa sĩ Lương Xuân Đoàn cho biết. Luân hồi sinh-tử cũng là đề-tài chính trong các nghệ phẩm của ông 50 năm qua. Nó ẩn dấu trong cái chết và tình yêu, chồi non lại trỗi dậy trên những vùng đất cằn, cành cây khô như trong tác phẩm sơn dầu “Trời và đất” (2001) hay sự hồi sinh sau chiến tranh trong bức in collagraph “Thành cổ Quảng Trị” (2005).

Lê Huy Tiếp sống với mục đích nội tại của con người, sống mà không chối bỏ bản chất người đích thực, đặc biệt là không chối bỏ cái chết. “Tôi luôn cảm nhận được sự cô đơn và cái chết. Cô đơn là đau khổ, là hạnh phúc. Chết là vòng luân hồi luôn chuyển động giữa trẻ và già, nảy nở và tàn lụi, sinh và tử, phát triển và hủy diệt. Cái đẹp vẫn tiếp tục sống, dù là trong cô đơn, dù là sự sống không còn,” Lê Huy Tiếp chia sẻ.

Đặng Thư

Tin cùng chuyên mục

Triển lãm “Ngược Dòng” của Nguyễn Ngọc Đan: Cuộc phản biện với định kiến của giới mỹ thuật

Sau 5 năm, kể từ triển lãm tại Bảo tàng Mỹ thuật TP. HCM, họa sĩ Nguyễn Ngọc Đan tái ngộ công chúng yêu nghệ thuật bằng triển lãm cá nhân lần thứ tư có tên: Ngược Dòng. Ngược Dòng tập hợp...

Thực trạng một số triển lãm mỹ thuật quy mô quốc gia tại Việt Nam

Các triển lãm mỹ thuật quy mô quốc gia đã được duy trì trong nhiều năm qua, là một phần không thể thiếu trong hoạt động mỹ thuật tại Việt Nam. Mỗi cuộc triển lãm đều thu hút số lượng đông...

Dấu ấn hội họa trong di sản của Văn Cao

NDO – “Đơn giản nhưng uyên sâu”, “lối phối màu độc đáo” và “ sáng tạo mang tính khai phá”… là đánh giá chung của các nhà chuyên môn khi thưởng thức bộ sưu tập 200 tác phẩm minh họa...

Họa sĩ Đặng Mậu Tựu và “Hạt bụi nhân gian”

TTH – Một ngày Huế mưa, tôi nhận được thiết kế khá công phu và ấn tượng về triển lãm tranh của họa sĩ Đặng Mậu Tựu sắp tới tại Hà Nội. Rất bất ngờ, bởi lẽ vào tháng 6/2023 vừa...

Triển lãm phác thảo tranh Nguyễn Gia Trí

Nhân kỷ niệm 110 năm ngày sinh danh họa Nguyễn Gia Trí, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam phối hợp với Bảo tàng Mỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh tổ chức triển lãm Những phác thảo tranh của họa sĩ...

Tin cùng chuyên mục

Quyện trong thế giới hội họa của Nguyễn Đình Tuyên

NDO – Không khoa trương, không ồn ào, không nổi loạn, Nguyễn Đình Tuyên đến với hội họa bằng một tình cảm chân thành hiếm có. Bút pháp của anh hòa quyện giữa tô và vẽ, giữa vẽ và bôi,...

Triển lãm cá nhân “Ảnh xạ” của họa sĩ Trang Thanh Hiền

Triển lãm cá nhân “Ảnh xạ” diễn ra từ ngày 07 đến 15/11/2023 tại phòng Bảo tàng, Đại học Mỹ thuật Việt Nam, số 42, Yết Kiêu, quận Hoàn Kiếm (Hà Nội). Triển lãm cá nhân lần thứ hai của...

Cảm nhận làng quê Cao Bằng qua bức tranh “Bản em” của hoạ sĩ Nông Thị Thu Trang

Quê hương luôn là nguồn cảm hứng sáng tạo vô tận của văn nghệ sĩ. Sự ngọt lành, yên bình của nơi “chôn rau cắt rốn” cùng với những điều giản dị, chân phương mộc mạc nuôi dưỡng vùng...

Trần Ngọc Hưng và chất liệu bột màu, giấy dó

Sáng tạo nghệ thuật, trong chừng mực nào đó dường như là sự chiến thắng chính mình của ngày hôm qua, thoát khỏi cái khung ràng buộc do chính mình tạo ra để tiến tới cái mới. Do đó, nghệ thuật...

Nhã

  “Từ những bức bé tí bằng bàn tay đến những tranh hàng thước vuông, rồi bộ đôi bộ ba gần hai thước vuông vẽ trong hơn hai năm vừa rồi, Nhã có vẻ đã nhìn ra chính mình, một cá thể tự...

Có thể bạn quan tâm

KỶ LỤC GIÁ TRANH MỚI CỦA MONET

  Tối ngày 14 tháng 5 (theo giờ New York)  đã diễn ra phiên đấu giá nghệ thuật hoành tráng đầy bất ngờ tại Sotheby’s New York. Phiên đấu giá Nghệ thuật Ấn tượng và Hiện đại đã đạt...

90 NĂM TRANH LỤA VIỆT NAM, MẤY CHÚ GIẢI VỀ LỊCH SỬ. KỲ II: CÁC THỜI KỲ VÀ CÁC HỌA SĨ

  Hội họa Việt Nam, có thể nói, là một trong những nền hội họa sử dụng nhiều loại chất liệu bậc nhất trên thế giới, hầu đủ các chất liệu từ Đông sang Tây, từ cổ chí kim, từ ngoại...

Thích ứng và đổi mới – điều kiện để văn hóa nghệ thuật bước ra thế giới

(Chinhphu.vn) – Kỷ nguyên số đặt ra nhiều thách thức lớn đối với các ngành công nghiệp văn hóa, sáng tạo của Việt Nam. Công nghệ số đã đang làm biến đổi chuỗi giá trị văn hóa, vì vậy...

Những người của Khóa Tô Ngọc Vân

 Những ngày đầu tiên Xây trường dựng lớp Về đây tụ họp Mấy chục chúng ta Bức tranh đậm đà Tượng trưng đoàn kết Mang danh hiệu đẹp “Khóa Tô Ngọc Vân” Như lứa cây xuân Trong vườn mỹ...

TRIỂN LÃM NGƯỜI ĐÀN ÔNG KIỆT SỨC TẠI BẢO TÀNG QUỐC GIA ZURICH, THỤY SĨ

  Từ ngày 16.10.2020 đến ngày 10.1.2021, tại Bảo tàng Quốc gia Zurich, Thụy Sĩ, diễn ra triển lãm mang tên “Người đàn ông kiệt sức”. Triển lãm đã gây được sự chú ý của đông đảo...