Nếp Tết

 

Lòng mình vẫn ở đó, có đi đâu đâu nhưng thỉnh thoảng bỗng  có cảm giác lòng mình trở về, về với mình. Hơn tháng nữa mới Tết nhưng hiểu theo một nghĩa nào đó thì Đông Chí là Tết rồi, Đông Chí là quẻ Địa Lôi Phục, là ngũ âm ở trên, nhất dương ở dưới, là ngũ âm át nhất dương nhưng là đạo quân tử trưởng, tiểu nhân tiêu. Là mùa xuân đã bắt đầu, bắt đầu về sau những ngày đông buốt giá cho dù chồi non mới chỉ bằng đầu sợi tóc. Đó cũng là lòng của trời đất. Lệ xưa, ngày Đông Chí thì đóng cửa, không đi ra ngoài, ở nhà xem lại lòng mình, dọn dẹp lại lòng mình. Nhưng việc đó đâu dễ gì thôi thì dọn… nhà vậy. Chợt nhớ một câu thơ của nhà thơ Trần Dần: Phải sửa sang cái vỏ con tàu/đây đó ít nhiều hoen gỉ?

Cứ cái cữ nắng hanh này lại nhớ bà nội, bà hay mua củ cải về thái, tôi giúp bà xếp từng miếng khít nhau trên cái nia rồi bê lên sân thượng phơi. Bà luôn ngâm mấy lọ củ cải với nước mắm để ăn bún thang, cuối năm ăn thang, đầu năm ăn cuốn đã là cái lệ. Gần Tết thì lũ trẻ con bao giờ cũng ngoan hơn vì nếu hư sẽ bị phạt mà hình phạt ấy của ông nội không phải đòn roi, không đau nhưng rất sợ. Thường là trước Tết ông Công ông Táo, bà mua túm bồ kết, đun lên, lấy nước, để cho nguội, dùng vải màn, lau mấy món đồ sơn son thếp vàng. Đứa nào hư sẽ bị phạt lau câu đối, hoành phi. Ông tôi quý nhất bức hoành phi có 2 chữ Vinh hoa. Cổ nhân thật thâm thúy, Vinh hoa là đủ, ai lại bàn Phú quý làm gì. Cổ nhân đề cao những giá trị tinh thần, điều đó mới khó, vật chất đâu có nghĩa, thậm chí là vô nghĩa. Bức hoành phi này hình một cái lá sen, trên đó trang trí tôm, cua, ốc, ếch, vịt trời và mấy bông sen, có cả sen tàn. Tóm lại rất bình dị, vu vơ, tự nhiên, phù du. Ngay cả vinh hoa cũng phù du. Thậm chí phù phiếm thôi.

Câu đối và tủ gỗ thuộc bộ sưu tập Gallery 39

Hoành phi, câu đối, cửa võng, y môn, cuốn thư toàn lời hay ý đẹp, khuyên con người hướng thiện, mà lại sơn son thếp vàng nữa thế nhưng với thời gian những chữ, những nghĩa đó cũng phai bạc đi ít nhiều. Chả nhẽ cứ để bụi thời gian che lấp, những món đồ cũ đó vẫn cần phải lau chùi cho sạch, cho mới hơn để… đón năm mới.

Có lần tôi đã bị  phạt lau cả ngày không xong một cái tủ gỗ, khảm trai, có hàng chấn song con tiện bằng sừng và những cái lèo họa tiết mai lan cúc trúc  chạm lộng, li ti lau rất khó. Cái tủ này đặc biệt vì 4 cánh khắc 4 chữ, thực ra chỉ có 2 chữ Phúc và 2 chữ Thọ. Hay là bởi Phúc vẫn là gốc, có phúc sẽ có tất cả. Chả cứ với mỗi người, việc nước cũng vậy, Phúc là văn hóa, không nên vội vàng chuyện giàu nghèo thọ yểu, phải có văn hóa đã. Văn hóa chính là Phúc của một quốc gia. Thọ mà vô dụng thì thọ làm gì. Lộc nhiều, nhà lầu xe 4 bánh đời mới đắt tiền vài ba chiếc, ăn thì cao lương mỹ vị, uống thì toàn rượu cao tuổi, chơi thì golf nọ golf kia nhưng vô phúc thì họa đến, nhục đến lúc nào không biết. Nhưng Phúc cũng chưa hẳn là ga cuối, thoát khỏi sinh tử luân hồi mới thực là rốt ráo.

Ghế trường kỷ thuộc bộ sưu tập Gallery 39

 

Câu đối vinh hoa thuộc bộ sưu tập Gallery 39

Ông tôi có một bộ ấm chén trà vẽ tích “Đạp tuyết tầm mai”, thỉnh thoảng được hầu trà cho ông, ông thường dặn: “Khi rót trà không được nghiêng ấm quá, nhìn thấy trôn ấm sẽ không đẹp mắt. Cũng không được đề vòi ấm xa miệng chén, vì như vậy khi rót sẽ thành tiếng, nghe  không đẹp tai”.

Tìm trong kho bộ bàn ghế cổ, mang ra kê giữa phòng khách. Cổ nhưng mới vì lâu lắm chẳng dùng. Bộ bàn ghế chân cẳng hươu nhỏ xíu có những họa tiết rất Á đông, nào là con tiện, nào là chạy triện ở mép, nào là chữ Thọ, chữ Vạn cách điệu, nào là lê, na, đào, lựu, nào là tứ quý Thông, Mai, Cúc, Trúc… Thật lạ, văn minh phương Tây hòa nhập, hòa quyện, nhòe lẫn trong văn minh Á đông ngọt ngào đến thế. Đồ gỗ kiểu Louis 14 đã là chuẩn mực mà đến đây gặp tinh thần Việt – Á đông thì sẵn sàng nhập gia tùy tục, bớt mình đi, thêm cái hay của người vào để đẹp hơn, chuẩn mực hơn, giao lưu cũng là một cách làm mới mình.

Tủ gỗ xưa thuộc bộ sưu tập Gallery 39

Trước Tết mươi hôm, bà tôi đi ra phố Hàng Hòm mua phẩm hồng để nhuộm lạt buộc cặp bánh chưng cúng, trên đường về bà rẽ vào chợ Hàng Bè đặt dưa hành muối của một nhà quen, bạn của bà. Nhà mặt tiền 4m chỉ chuyên bán dưa cà. Có lẽ với người phố cổ thì dưa cà cũng là một món chính. Để muối dưa cà ngon cũng khó. Tuần trước tôi có việc ngang qua chợ Hàng Bè, nhà bạn của bà vẫn bán dưa cà, có thêm su hào và bắp cải muối. Bà cụ mất rồi, con cháu bà bán. Muối dưa cà cũng là một nghề, cũng phải gia truyền mới ngon được.

Cái sự chu toàn, kỹ lưỡng, nề nếp, từ chuyện dưa cà, chuyện lạt hồng, chuyện rót trà cho đến chuyện những bức hoành phi câu đối tưởng là cầu kỳ nhưng không phải, đó chính là nề nếp, nó gói trong đó chuyện văn hóa. Đó cũng là nếp nhà, nếp người, nếp phố, nếp Tết. Nếp sống nề nếp của những người ở “36 phố”, dọn nhà, dọn mình để đón Tết.

Lê Thiết Cương 

 

 

Tin cùng chuyên mục

Ba lần gọi họa sĩ Trần Hữu Chất

Năm 2007, khi viết cuốn “Từ điển họa sĩ Việt Nam”, tôi có mở một từ mục viết về họa sĩ Trần Hữu Chất. Đó cũng là một trong 171 từ mục tôi viết về 171 họa sĩ Việt Nam. Cuốn sách đã...

Những ký ức tháng năm

Khi tôi ra đời, ba tôi đã năm mươi tuổi. Ông vui mừng biết bao, sau bao năm ông mới có đứa con gái đầu lòng của chính mình. Ông coi tôi là viên ngọc quí và đặt tên con là Ngọc Huyền (Lấy cảm...

Một hay nhiều sự thật

Đây là câu chuyện không có gì mới, đã diễn ra ở khắp nơi từ khi có thị trường nghệ thuật. Mà thị trường nghệ thuật (hay đồ cổ nói chung) thực chất cũng có ở Việt Nam đến hai ngàn năm...

Thị trường và thẩm định

Cách đây độ mươi năm, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã có phòng giám định các tác phẩm nghệ thuật. Khai trương được hơn năm thì đóng cửa vì không có “đầu vào”. Tức là không có khách...

Sưu tập tranh kháng chiến nhân xem bộ sưu tập của Nguyễn Phi Hùng

Người chơi tranh, sưu tập tranh ở nước ta xưa nay thường có một trình tự sưu tập, cho dù chỉ là một trình tự mang tính tương đối, nhưng ít khi bị đảo ngược-như sau: Đầu tiên: Tranh hoa, tranh...

Tin cùng chuyên mục

NHÀ TRIỂN LÃM 16 NGÔ QUYỀN

...

Bưu điện TPHCM đứng thứ 2/11 bưu điện đẹp nhất thế giới

(Chinhphu.vn) – Tạp chí kiến trúc Architectural Digest (Mỹ) vừa điểm tên 11 bưu điện có kiến trúc đẹp nhất thế giới. Trong đó, Bưu điện Thành phố Hồ Chí Minh đứng vị trí thứ 2 trong danh sách...

Nghệ thuật công cộng trong không gian đô thị qua cách tiếp cận một số hình thức nghệ thuật đương đại

Nghệ thuật công cộng là loại hình nghệ thuật đa dạng về quan điểm và hình thức biểu hiện. Lịch sử thế giới cho thấy, một thành phố phát triển không bao giờ bỏ qua nghệ thuật đương đại....

Khai mạc triển lãm tranh sơn mài của hoạ sĩ Đinh Quân

Ngày 27 tháng 5, triển lãm tranh sơn mài chủ đề Thiên Khải (Genesis) của hoạ sĩ Đinh Quân do Bến Thành Art tổ chức đã chính thức được khai mạc tại An Gallery, 159 Đồng Khởi, TP. HCM. Trong triển lãm...

BỘ SƯU TẬP NGHỆ THUẬT CỦA LAMARQUE DALAT VILLA

  Lamarque Dalat villa hiện nay được xem như là một trong những biệt thự sang trọng và đẳng cấp nhất ở thành phố Đà Lạt. Không chỉ gây ấn tượng bởi hình hài của một tiểu lâu đài với...

Có thể bạn quan tâm

KHỔNG ĐỖ TUYỀN – LIỆU CÓ NGẪU NHIÊN DỪNG LẠI Ở BIÊN, ĐÍCH NÀO ?

  Những năm sau năm 2000, tôi mới tốt nghiệp trường Mỹ thuật 42 Yết Kiêu, thường quay lại cổng trường ngồi uống trà tán dóc, thích thú quan sát những người ở khoa Điêu khắc vì bản thân...

Triển lãm Nguyễn Đình Thuần tại Bình Minh art gallery

  Hoạ sĩ Nguyễn Đình Thuần, sinh năm 1948, tại Huế. Sau khi tốt nghiệp Trung học phổ thông, ông đi làm lao động tự do tại quê nhà một thời gian. Do Trường Quốc gia Cao đẳng Mỹ thuật Huế gần...

VĂN GIAO – NGƯỜI ĐƯƠNG THỜI

  Họa sĩ Văn Giao vốn là người tài khéo, quan hệ rất rộng với các văn nghệ sĩ nổi tiếng như nhà văn Kim Lân, họa sĩ Văn Đa. Đặc biệt ông rất thân với Bùi Xuân Phái. Xuất phát điểm của...

Khai mạc triển lãm “Quê nhà” của Họa sĩ Hắc Long

Tối 25-10, tại Nhà triển lãm Mỹ thuật, số 16, Ngô Quyền (Hà Nội), Hội Mỹ thuật Việt Nam tổ chức khai mạc triển lãm “Quê nhà” của Họa sĩ Hắc Long. Đến dự Triển lãm có đại diện Hội...

Triển lãm: “Sắc dó 4” tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam

Vào lúc 17h30 chiều thứ 4 ngày 18 tháng 10 năm 2023, tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam sẽ diễn ra lễ khai mạc Triển lãm “Sắc dó 4” của hoạ sĩ Vũ Thái Bình. 20 tác phẩm với những mảng màu trầm...