Nếp Tết

 

Lòng mình vẫn ở đó, có đi đâu đâu nhưng thỉnh thoảng bỗng  có cảm giác lòng mình trở về, về với mình. Hơn tháng nữa mới Tết nhưng hiểu theo một nghĩa nào đó thì Đông Chí là Tết rồi, Đông Chí là quẻ Địa Lôi Phục, là ngũ âm ở trên, nhất dương ở dưới, là ngũ âm át nhất dương nhưng là đạo quân tử trưởng, tiểu nhân tiêu. Là mùa xuân đã bắt đầu, bắt đầu về sau những ngày đông buốt giá cho dù chồi non mới chỉ bằng đầu sợi tóc. Đó cũng là lòng của trời đất. Lệ xưa, ngày Đông Chí thì đóng cửa, không đi ra ngoài, ở nhà xem lại lòng mình, dọn dẹp lại lòng mình. Nhưng việc đó đâu dễ gì thôi thì dọn… nhà vậy. Chợt nhớ một câu thơ của nhà thơ Trần Dần: Phải sửa sang cái vỏ con tàu/đây đó ít nhiều hoen gỉ?

Cứ cái cữ nắng hanh này lại nhớ bà nội, bà hay mua củ cải về thái, tôi giúp bà xếp từng miếng khít nhau trên cái nia rồi bê lên sân thượng phơi. Bà luôn ngâm mấy lọ củ cải với nước mắm để ăn bún thang, cuối năm ăn thang, đầu năm ăn cuốn đã là cái lệ. Gần Tết thì lũ trẻ con bao giờ cũng ngoan hơn vì nếu hư sẽ bị phạt mà hình phạt ấy của ông nội không phải đòn roi, không đau nhưng rất sợ. Thường là trước Tết ông Công ông Táo, bà mua túm bồ kết, đun lên, lấy nước, để cho nguội, dùng vải màn, lau mấy món đồ sơn son thếp vàng. Đứa nào hư sẽ bị phạt lau câu đối, hoành phi. Ông tôi quý nhất bức hoành phi có 2 chữ Vinh hoa. Cổ nhân thật thâm thúy, Vinh hoa là đủ, ai lại bàn Phú quý làm gì. Cổ nhân đề cao những giá trị tinh thần, điều đó mới khó, vật chất đâu có nghĩa, thậm chí là vô nghĩa. Bức hoành phi này hình một cái lá sen, trên đó trang trí tôm, cua, ốc, ếch, vịt trời và mấy bông sen, có cả sen tàn. Tóm lại rất bình dị, vu vơ, tự nhiên, phù du. Ngay cả vinh hoa cũng phù du. Thậm chí phù phiếm thôi.

Câu đối và tủ gỗ thuộc bộ sưu tập Gallery 39

Hoành phi, câu đối, cửa võng, y môn, cuốn thư toàn lời hay ý đẹp, khuyên con người hướng thiện, mà lại sơn son thếp vàng nữa thế nhưng với thời gian những chữ, những nghĩa đó cũng phai bạc đi ít nhiều. Chả nhẽ cứ để bụi thời gian che lấp, những món đồ cũ đó vẫn cần phải lau chùi cho sạch, cho mới hơn để… đón năm mới.

Có lần tôi đã bị  phạt lau cả ngày không xong một cái tủ gỗ, khảm trai, có hàng chấn song con tiện bằng sừng và những cái lèo họa tiết mai lan cúc trúc  chạm lộng, li ti lau rất khó. Cái tủ này đặc biệt vì 4 cánh khắc 4 chữ, thực ra chỉ có 2 chữ Phúc và 2 chữ Thọ. Hay là bởi Phúc vẫn là gốc, có phúc sẽ có tất cả. Chả cứ với mỗi người, việc nước cũng vậy, Phúc là văn hóa, không nên vội vàng chuyện giàu nghèo thọ yểu, phải có văn hóa đã. Văn hóa chính là Phúc của một quốc gia. Thọ mà vô dụng thì thọ làm gì. Lộc nhiều, nhà lầu xe 4 bánh đời mới đắt tiền vài ba chiếc, ăn thì cao lương mỹ vị, uống thì toàn rượu cao tuổi, chơi thì golf nọ golf kia nhưng vô phúc thì họa đến, nhục đến lúc nào không biết. Nhưng Phúc cũng chưa hẳn là ga cuối, thoát khỏi sinh tử luân hồi mới thực là rốt ráo.

Ghế trường kỷ thuộc bộ sưu tập Gallery 39

 

Câu đối vinh hoa thuộc bộ sưu tập Gallery 39

Ông tôi có một bộ ấm chén trà vẽ tích “Đạp tuyết tầm mai”, thỉnh thoảng được hầu trà cho ông, ông thường dặn: “Khi rót trà không được nghiêng ấm quá, nhìn thấy trôn ấm sẽ không đẹp mắt. Cũng không được đề vòi ấm xa miệng chén, vì như vậy khi rót sẽ thành tiếng, nghe  không đẹp tai”.

Tìm trong kho bộ bàn ghế cổ, mang ra kê giữa phòng khách. Cổ nhưng mới vì lâu lắm chẳng dùng. Bộ bàn ghế chân cẳng hươu nhỏ xíu có những họa tiết rất Á đông, nào là con tiện, nào là chạy triện ở mép, nào là chữ Thọ, chữ Vạn cách điệu, nào là lê, na, đào, lựu, nào là tứ quý Thông, Mai, Cúc, Trúc… Thật lạ, văn minh phương Tây hòa nhập, hòa quyện, nhòe lẫn trong văn minh Á đông ngọt ngào đến thế. Đồ gỗ kiểu Louis 14 đã là chuẩn mực mà đến đây gặp tinh thần Việt – Á đông thì sẵn sàng nhập gia tùy tục, bớt mình đi, thêm cái hay của người vào để đẹp hơn, chuẩn mực hơn, giao lưu cũng là một cách làm mới mình.

Tủ gỗ xưa thuộc bộ sưu tập Gallery 39

Trước Tết mươi hôm, bà tôi đi ra phố Hàng Hòm mua phẩm hồng để nhuộm lạt buộc cặp bánh chưng cúng, trên đường về bà rẽ vào chợ Hàng Bè đặt dưa hành muối của một nhà quen, bạn của bà. Nhà mặt tiền 4m chỉ chuyên bán dưa cà. Có lẽ với người phố cổ thì dưa cà cũng là một món chính. Để muối dưa cà ngon cũng khó. Tuần trước tôi có việc ngang qua chợ Hàng Bè, nhà bạn của bà vẫn bán dưa cà, có thêm su hào và bắp cải muối. Bà cụ mất rồi, con cháu bà bán. Muối dưa cà cũng là một nghề, cũng phải gia truyền mới ngon được.

Cái sự chu toàn, kỹ lưỡng, nề nếp, từ chuyện dưa cà, chuyện lạt hồng, chuyện rót trà cho đến chuyện những bức hoành phi câu đối tưởng là cầu kỳ nhưng không phải, đó chính là nề nếp, nó gói trong đó chuyện văn hóa. Đó cũng là nếp nhà, nếp người, nếp phố, nếp Tết. Nếp sống nề nếp của những người ở “36 phố”, dọn nhà, dọn mình để đón Tết.

Lê Thiết Cương 

 

 

Tin cùng chuyên mục

“Vỏ tương lai” (Cover of Future) tác phẩm truyền tải thông điệp bảo vệ môi trường mạnh mẽ

Ngay ngày làm việc đầu tiên của năm mới Ất Tỵ 2025, chiều 3/2, đồng chí Nguyễn Hòa Bình, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ đã đến thăm,...

Danh họa Nguyễn Sáng và Bảo vật quốc gia “Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ”

“Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ” là bức họa đặc biệt nhất của danh họa Nguyễn Sáng hiện đang được lưu giữ tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam và là Bảo vật quốc gia. Tác phẩm...

Bàn tay tài hoa ‘thổi hồn’ cho gốm, gỗ

“Còn sức khỏe, tôi nguyện được vẽ cho quê hương, vùng miền đất Tổ; được đắm chìm với tâm hồn dân tộc Việt qua các tác phẩm điêu khắc – không chỉ mang hơi thở đời sống đương...

Nhà điêu khắc Triệu Tiến Công: Người tạc hồn cho gỗ

Trong nghệ thuật điêu khắc, yếu tố đầu tiên là chất tạo hình có sự chuyển động của cách thức tạo khối mà người nghệ nhân phải “tìm hình, tìm khối” một cách mạch lạc. Đối với anh,...

Anh giáo làng đam mê điêu khắc

Học ngành sư phạm, về quê làm giáo viên “trường làng”, nhưng anh Triệu Tiến Công (Phú Thọ) vẫn đam mê điêu khắc. Anh đang cần mẫn làm trăm bức điêu khắc gỗ để hướng đến một triển lãm...

Có thể bạn quan tâm

Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm tổ chức triển lãm kỷ niệm 70 chiến thắng Điện Biên Phủ

Triển lãm kỷ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954-7/5/2024) do Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm tổ chức tại Nhà triển lãm 29 Hàng Bài, Hoàn Kiếm,...

Phiên đấu giá “Nghệ thuật Việt Nam Thế kỷ 20”: Từ Đông Dương đến Đương đại

Nửa đầu năm 2024 các sáng tác của danh họa Việt Nam thế kỷ 20 ở khắp các sự kiện đấu giá trong và ngoài nước đã để lại nhiều dấu ấn tích cực. Trên đà này, LE AUCTION HOUSE tổ chức phiên...

Nghệ thuật công cộng trong không gian đô thị qua cách tiếp cận một số hình thức nghệ thuật đương đại

Nghệ thuật công cộng là loại hình nghệ thuật đa dạng về quan điểm và hình thức biểu hiện. Lịch sử thế giới cho thấy, một thành phố phát triển không bao giờ bỏ qua nghệ thuật đương đại....

Luận điểm của Mác “khoa học trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp” và kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam

NDO – Con người từ khi tìm ra công cụ lao động, năng suất lao động tăng lên. Và từ công cụ lao động đồ đá lên đồ đồng, rồi chế tác được công cụ lao động bằng đồ sắt thì năng...

Toàn cảnh sân vận động Morodok Techo, Campuchia – Nơi diễn ra Lễ khai mạc SEA Games 32

Đại hội Thể thao Đông Nam Á lần thứ 32 (SEA Games 32) sẽ diễn ra từ ngày 5/5 đến 17/5 tại Thủ đô Phnom Penh và 4 tỉnh của Campuchia, bao gồm Siem Reap, Preah Sihanouk, Kampot, Kep. Nước chủ nhà Campuchia...

TRIỂN LÃM ĐỒ HỌA, ĐIÊU KHẮC, MỸ THUẬT ỨNG DỤNG KHU VỰC I HÀ NỘI LẦN THỨ 25 NĂM 2020

Triển lãm không khai mạc chỉ trưng bày và chấm giải thưởng tại Nhà Triển lãm Mỹ thuật 16 Ngô quyền, Hà Nội. Triển lãm bao gồm 103 tác phẩm của 93 tác giả của cả ba ngành Đồ họa, Điêu khắc,...