45 NĂM MỘT TỜ GIẤY, MỘT THỜI, MỘT KỶ NIỆM

 

Bố tôi, họa sĩ Quang Phòng, là một người có sở thích lưu trữ và sưu tập. Có những tài liệu ông gìn giữ từ thời trai trẻ, cho dù đã trải qua bao xáo động cuộc đời, đến giờ vẫn không hề mất. Nhưng lạ thay, ông hoàn toàn không phải là một người tỉ mỉ, ngăn nắp. “Nó chỉ ở đâu đấy thôi” – bố tôi thường hay nói như vậy khi có ai nhờ ông tìm giúp một cái gì đấy. Và ông nói cũng chỉ để nói, bởi chỉ khi nào ông tình cờ tìm thấy thì ông mới chịu đáp ứng cho những người nhờ ông.

Tờ giấy giới thiệu này (ồ, đã 45 năm rồi!) là do tôi nhặt được trong một cuốn sách của bố tôi (tất nhiên, cũng là do tình cờ). Và tôi cũng không biết từ bao giờ nó đã được bố tôi kẹp trong cuốn sách ấy. Điều chắc chắn là ông không nỡ bỏ nó đi, mặc dầu với nó chắc ông cũng không hề lưu luyến.

Chỉ sau khi bố tôi mất ít lâu (ông mất đầu năm 2013), tôi mới “chính thức” coi tờ giấy giới thiệu kể trên là một tư liệu cần lưu trữ.

Tờ giấy giới thiệu có khổ 19,5x13cm, đã vàng úa, một màu vàng vừa do thời gian, vừa điển hình cho các loại giấy vàng vàng ngày xưa của thời bao cấp. Qua nội dung của tờ giấy, ta có thể thu được nhiều thông tin thú vị như sau:

  1. Mẫu giấy giới thiệu này đã được in từ những năm 60 của thế kỷ trước. Vậy mà đến tận năm 1973 vẫn còn có để tiếp tục sử dụng. Chứng tỏ ngày ấy người ta sử dụng giấy rất có tiên lượng kế hoạch và tiết kiệm, chứ không phung phí như ngày nay.
  2. Giấy giới thiệu do “Đảng Lao động Việt Nam – Ban chấp hành Đảng bộ Hà-Nội” cấp, có ghi “Số 33 GT/ĐB”, gửi “Các cấp ủy Đảng, các ngành trong thành phố”, giới thiệu “Đồng chí Quang Phòng, là họa sĩ, có công tác đi thâm nhập thực tế ở cơ sở để sáng tác về Hà-nội chiến thắng những ngày cuối 12/1972”. Chứng tỏ các hoạt động văn hóa nghệ thuật khi ấy đều được coi là những hoạt động mang tính chính trị trực tiếp, và trực tiếp do Đảng phát động, chỉ đạo và trực tiếp tham gia điều hành theo “nguyên tắc tập trung” đang được siết chặt trong tình trạng chiến tranh.
  3. Ngày cấp: 15 tháng 1 năm 1973, tức là chỉ sau khi “Trận Điện Biên Phủ trên không” kết thúc đúng nửa tháng và trước ngày ký Hiệp định Paris đúng 12 ngày. Hạn cấp cũng chỉ trong đúng một tháng, có giá trị đến ngày 15 tháng 2 năm 1973. Chứng tỏ các hoạt động văn hóa nghệ thuật khi ấy rất khẩn trương, bám sát thực tế, theo đúng phương châm “cần phục vụ ngay”, và đã được thực hiện đúng theo nguyên tắc “bảo mật, phòng gian” thời chiến.

Kết quả: Vậy họa sĩ Quang Phòng đã làm được gì qua những ngày “đi thâm nhập thực tế” ấy?

Quả thực, bố tôi đã có một số ghi chép tại những hiện trường nơi có máy bay B52 Mỹ bị bắn rơi, mà bức nghiên cứu tại hồ làng Ngọc Hà giới thiệu ở đây chính là một trong những ghi chép ấy.

QUANG PHÒNG (1924 – 2013) Xác B52 trên hồ Ngọc Hà. 1973 Chì than, thuốc nước và bột trắng titane. 29,5×29,5cm

Sau, theo đặt hàng của Nhà nước, bố tôi có chuyển bản ghi chép này thành tranh sơn dầu để trưng bày tại phòng khách của Sân bay Gia Lâm, Hà Nội.

Năm 1973 cũng là năm nước ta bắt đầu có quan hệ ngoại giao rộng rãi với nhiều nước “ngoài phe XHCN”, hay nói chính xác hơn, là với các nước tư bản chủ nghĩa. Hàng không quốc tế hẳn đã trở nên rất quan trọng, các sân bay quốc tế chính là nơi đầu tiên, cửa ngõ, để các bạn bè đến với chúng ta. Tôi chợt nghĩ: Việc trưng bày một bức tranh vẽ “xác máy bay”, cho dù là xác máy bay của đế quốc Mỹ xâm lược, ở ngay một sân bay quốc tế như vậy, có thể được xem như một ý tưởng rất “kỳ” và “lạ” của một thời, hay không?!

Bức tranh ấy bây giờ ở đâu, tôi cũng không được biết nữa.

Quang Việt

(*) Bài viết đã được đăng trên Tạp chí Mỹ thuật số 305 – 306 tháng 5-6 năm 2018

Tin cùng chuyên mục

Một kỷ niệm với Trần Duy

Một kỷ niệm Huế, những ngày tháng Tám… Tôi quen Trần Duy từ thuở ấy. Hai đứa gặp nhau ở Sở Tuyên truyền Trung bộ mới thành lập. Bấy giờ, anh Nguyễn Duy Trinh là Ủy trưởng Tuyên truyền Trung...

Chuyện ông Ba Đông

Với chiếc xe đạp mini mua từ năm nảo năm nào, thoắt cái ông ở chỗ này chỗ nọ. Trong nhà ông, tranh lụa, tranh sơn dầu, sơn mài… chật cả phòng khách. Còn ở phòng vẽ thì ngổn ngang những tranh...

Con trâu là đầu cơ nghiệp… nay đâu?

Năm 2004, tôi được mời sang Bordeaux tham gia một dự án Nghệ thuật. Một ngày cuối tuần đi dạo ven dòng sông Ga-Rôn cùng giám đốc Trung tâm Nghệ thuật Dominik Lobera, tôi bắt gặp 17 cụm tượng thép...

35 năm chặng đường thăng trầm của Nhà xuất bản Mỹ thuật

  Đầu năm 2009 tôi về công tác ở Tạp chí Mỹ thuật (TCMT ), khi đó TCMT đã hơn 30 tuổi và Nhà xuất bản Mỹ thuật (NXBMT) hơn 20 tuổi. Ban đầu tôi nhận nhiệm vụ làm Phó Tổng Biên tập TCMT,...

BÁN TRANH

  Cô Minh, con gái họa sĩ Trần Lưu Hậu, từng đứng bán tranh ở gallery số 7 Hàng Khay năm xưa…trong một lần trò chuyện với tôi, cô bảo: “Không có tranh đẹp hay tranh xấu chú ạ, chỉ có...

Có thể bạn quan tâm

GIẢI THƯỞNG TRIỂN LÃM MỸ THUẬT KHU VỰC V – NAM MIỀN TRUNG VÀ TÂY NGUYÊN LẦN THỨ 23 NĂM 2018

  Từ ngày 10/08 đến ngày 17/08, tại Bảo tàng Tỉnh Phú Yên đã diễn ra Triển lãm Mỹ thuật khu vực V Nam miền Trung và Tây Nguyên lần thứ 23 năm 2018. Triển lãm trưng bày 150 tác phẩm của 142 tác...

“ỐNG THỞ” – CUỘC ĐỐI THOẠI VÀ TƯƠNG TÁC GIỮA KIẾN TRÚC VÀ NGHỆ THUẬT ĐƯƠNG ĐẠI

  Theo tư liệu Địa chính Hà Nội, trong suốt thời gian đô thị hoá cuối thế kỷ 19 và nửa đầu thế kỷ 20 (1885-1955) ở Hà Nội đã hình thành 30.000 thửa đất hình ống. Khu phố cũ có hình dạng...

NGƯỜI HỌA SĨ MÊ ĐẮM SAPA

  Tô Ngọc Thành từng triển lãm cá nhân những tác phẩm thể hiện người và cảnh nhiều địa danh của đất nước Việt Nam khắp ba miền và cũng từng triển lãm những tác phẩm đánh dấu thời...

GHI CHÉP DỌC ĐƯỜNG

Nghệ sĩ Nhân dân Đào Đức, một họa sĩ đặc biệt của một khóa học đặc biệt – Khóa Kháng chiến ở chiến khu Việt Bắc. Bức tranh “chân dung sự nghiệp” của ông có nhiều diện, từ hội...

THẾ MỚI LÀ DÂN TỘC, TRÒ CHUYỆN ĐẦU XUÂN CÙNG HỌA SĨ HỒNG HẢI

  Họa sĩ Đặng Thị Hồng Hải sinh năm 1933 tại Hải Dương. Mẹ ruột cô là em gái của họa sĩ Nguyễn Tiến Chung. Theo lời cô Hồng Hải kể, họa sĩ Nguyễn Tiến Chung vừa là bác, vừa là thầy,...