45 NĂM MỘT TỜ GIẤY, MỘT THỜI, MỘT KỶ NIỆM

 

Bố tôi, họa sĩ Quang Phòng, là một người có sở thích lưu trữ và sưu tập. Có những tài liệu ông gìn giữ từ thời trai trẻ, cho dù đã trải qua bao xáo động cuộc đời, đến giờ vẫn không hề mất. Nhưng lạ thay, ông hoàn toàn không phải là một người tỉ mỉ, ngăn nắp. “Nó chỉ ở đâu đấy thôi” – bố tôi thường hay nói như vậy khi có ai nhờ ông tìm giúp một cái gì đấy. Và ông nói cũng chỉ để nói, bởi chỉ khi nào ông tình cờ tìm thấy thì ông mới chịu đáp ứng cho những người nhờ ông.

Tờ giấy giới thiệu này (ồ, đã 45 năm rồi!) là do tôi nhặt được trong một cuốn sách của bố tôi (tất nhiên, cũng là do tình cờ). Và tôi cũng không biết từ bao giờ nó đã được bố tôi kẹp trong cuốn sách ấy. Điều chắc chắn là ông không nỡ bỏ nó đi, mặc dầu với nó chắc ông cũng không hề lưu luyến.

Chỉ sau khi bố tôi mất ít lâu (ông mất đầu năm 2013), tôi mới “chính thức” coi tờ giấy giới thiệu kể trên là một tư liệu cần lưu trữ.

Tờ giấy giới thiệu có khổ 19,5x13cm, đã vàng úa, một màu vàng vừa do thời gian, vừa điển hình cho các loại giấy vàng vàng ngày xưa của thời bao cấp. Qua nội dung của tờ giấy, ta có thể thu được nhiều thông tin thú vị như sau:

  1. Mẫu giấy giới thiệu này đã được in từ những năm 60 của thế kỷ trước. Vậy mà đến tận năm 1973 vẫn còn có để tiếp tục sử dụng. Chứng tỏ ngày ấy người ta sử dụng giấy rất có tiên lượng kế hoạch và tiết kiệm, chứ không phung phí như ngày nay.
  2. Giấy giới thiệu do “Đảng Lao động Việt Nam – Ban chấp hành Đảng bộ Hà-Nội” cấp, có ghi “Số 33 GT/ĐB”, gửi “Các cấp ủy Đảng, các ngành trong thành phố”, giới thiệu “Đồng chí Quang Phòng, là họa sĩ, có công tác đi thâm nhập thực tế ở cơ sở để sáng tác về Hà-nội chiến thắng những ngày cuối 12/1972”. Chứng tỏ các hoạt động văn hóa nghệ thuật khi ấy đều được coi là những hoạt động mang tính chính trị trực tiếp, và trực tiếp do Đảng phát động, chỉ đạo và trực tiếp tham gia điều hành theo “nguyên tắc tập trung” đang được siết chặt trong tình trạng chiến tranh.
  3. Ngày cấp: 15 tháng 1 năm 1973, tức là chỉ sau khi “Trận Điện Biên Phủ trên không” kết thúc đúng nửa tháng và trước ngày ký Hiệp định Paris đúng 12 ngày. Hạn cấp cũng chỉ trong đúng một tháng, có giá trị đến ngày 15 tháng 2 năm 1973. Chứng tỏ các hoạt động văn hóa nghệ thuật khi ấy rất khẩn trương, bám sát thực tế, theo đúng phương châm “cần phục vụ ngay”, và đã được thực hiện đúng theo nguyên tắc “bảo mật, phòng gian” thời chiến.

Kết quả: Vậy họa sĩ Quang Phòng đã làm được gì qua những ngày “đi thâm nhập thực tế” ấy?

Quả thực, bố tôi đã có một số ghi chép tại những hiện trường nơi có máy bay B52 Mỹ bị bắn rơi, mà bức nghiên cứu tại hồ làng Ngọc Hà giới thiệu ở đây chính là một trong những ghi chép ấy.

QUANG PHÒNG (1924 – 2013) Xác B52 trên hồ Ngọc Hà. 1973 Chì than, thuốc nước và bột trắng titane. 29,5×29,5cm

Sau, theo đặt hàng của Nhà nước, bố tôi có chuyển bản ghi chép này thành tranh sơn dầu để trưng bày tại phòng khách của Sân bay Gia Lâm, Hà Nội.

Năm 1973 cũng là năm nước ta bắt đầu có quan hệ ngoại giao rộng rãi với nhiều nước “ngoài phe XHCN”, hay nói chính xác hơn, là với các nước tư bản chủ nghĩa. Hàng không quốc tế hẳn đã trở nên rất quan trọng, các sân bay quốc tế chính là nơi đầu tiên, cửa ngõ, để các bạn bè đến với chúng ta. Tôi chợt nghĩ: Việc trưng bày một bức tranh vẽ “xác máy bay”, cho dù là xác máy bay của đế quốc Mỹ xâm lược, ở ngay một sân bay quốc tế như vậy, có thể được xem như một ý tưởng rất “kỳ” và “lạ” của một thời, hay không?!

Bức tranh ấy bây giờ ở đâu, tôi cũng không được biết nữa.

Quang Việt

(*) Bài viết đã được đăng trên Tạp chí Mỹ thuật số 305 – 306 tháng 5-6 năm 2018

Tin cùng chuyên mục

“Vỏ tương lai” (Cover of Future) tác phẩm truyền tải thông điệp bảo vệ môi trường mạnh mẽ

Ngay ngày làm việc đầu tiên của năm mới Ất Tỵ 2025, chiều 3/2, đồng chí Nguyễn Hòa Bình, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ đã đến thăm,...

Danh họa Nguyễn Sáng và Bảo vật quốc gia “Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ”

“Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ” là bức họa đặc biệt nhất của danh họa Nguyễn Sáng hiện đang được lưu giữ tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam và là Bảo vật quốc gia. Tác phẩm...

Bàn tay tài hoa ‘thổi hồn’ cho gốm, gỗ

“Còn sức khỏe, tôi nguyện được vẽ cho quê hương, vùng miền đất Tổ; được đắm chìm với tâm hồn dân tộc Việt qua các tác phẩm điêu khắc – không chỉ mang hơi thở đời sống đương...

Nhà điêu khắc Triệu Tiến Công: Người tạc hồn cho gỗ

Trong nghệ thuật điêu khắc, yếu tố đầu tiên là chất tạo hình có sự chuyển động của cách thức tạo khối mà người nghệ nhân phải “tìm hình, tìm khối” một cách mạch lạc. Đối với anh,...

Anh giáo làng đam mê điêu khắc

Học ngành sư phạm, về quê làm giáo viên “trường làng”, nhưng anh Triệu Tiến Công (Phú Thọ) vẫn đam mê điêu khắc. Anh đang cần mẫn làm trăm bức điêu khắc gỗ để hướng đến một triển lãm...

Có thể bạn quan tâm

Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm tổ chức triển lãm kỷ niệm 70 chiến thắng Điện Biên Phủ

Triển lãm kỷ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954-7/5/2024) do Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm tổ chức tại Nhà triển lãm 29 Hàng Bài, Hoàn Kiếm,...

Khai mạc triển lãm Mỹ thuật toàn quốc Đề tài Lực lượng vũ trang – Chiến tranh cách mạng (2019 – 2024)

Sáng 15/11/2024, tại Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam diễn ra sự kiện triển lãm Mỹ thuật toàn quốc đề tài Lực lượng vũ trang – Chiến tranh cách mạng (2019 – 2024). Sự kiện cũng là...

Tranh sơn mài và tranh thư pháp: Tiếng vọng của thời gian

Nghệ thuật là một lối chơi tao nhã, một món quà ý nghĩa được nhiều người lựa chọn để sưu tầm và tặng nhau trong những dịp đặc biệt. Cuộc sống càng phát triển, người ta càng có xu hướng...

Gần 4.000 bức tranh dự thi về đề tài bình đẳng giới và phòng chống bạo lực gia đình

(ĐCSVN) – Theo đánh giá của Ban Tổ chức, đa số các tác phẩm đã bám sát đề tài, chủ đề Cuộc vận động; đồng thời thể hiện được nhận thức sâu sắc và sự am hiểu của các tác giả...

Lịch khai mạc triển lãm mỹ thuật khu vực lần thứ 24 năm 2019

...

NGHỆ THUẬT ĐƯƠNG ĐẠI NGA 20 NGHỆ SĨ "ĐẮT GIÁ" CÒN SỐNG

Danh sách các nghệ sĩ đương đại có tác phẩm đắt giá nhất ở Nga trong 10 năm qua không có nhiều thay đổi, đặc biệt là ở phần trên bảng xếp hạng. Lần đầu tiên chúng tôi đã công bố nó vào...