“Chúng ta đang kế thừa một di sản giáo dục nghệ thuật vô giá”

PV: Kính thưa PGS.TS Nguyễn Văn Hiệu, theo chúng tôi được biết Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội trong thời gian gần đây đang dần khẳng định trở thành một cơ sở đào tạo về các lĩnh vực sáng tạo, nghệ thuật. Xin ông chia sẻ thêm về định hướng phát triển về giáo dục sáng tạo nghệ thuật tại Đại học Quốc gia Hà Nội cũng như quan điểm và triết lý đào tạo của Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật?

PGS.TS Nguyễn Văn Hiệu: Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật là cơ sở đào tạo trực thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, phát triển từ các tiền thân như Khoa Sau đại học (2002) và Khoa Các khoa học liên ngành (2017), với định hướng ban đầu là xây dựng các chương trình đào tạo mang tính liên ngành và liên lĩnh vực để đáp ứng nhu cầu của xã hội. Trong bối cảnh công nghiệp văn hóa và kinh tế sáng tạo đang ngày càng trở thành động lực phát triển quan trọng trên thế giới, Đại học Quốc gia Hà Nội đã định hướng mở rộng vào các lĩnh vực sáng tạo và nghệ thuật. Điều này vừa phù hợp với chủ trương phát triển công nghiệp văn hóa – sáng tạo của Đảng và Nhà nước, vừa hoàn thiện mô hình đại học đa ngành, đa lĩnh vực, nhằm đóng vai trò dẫn dắt trong hệ thống giáo dục đại học cả nước. Trên cơ sở đó, Khoa Các khoa học liên ngành, đơn vị đã và đang triển khai một số chương trình đào tạo nghệ thuật được Đại học Quốc gia Hà Nội quyết định lựa chọn để chuyển đổi thành Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật – một cơ sở giáo dục mang sứ mệnh đào tạo chuyên sâu trong các lĩnh vực sáng tạo và nghệ thuật liên ngành như các bạn thấy hiện nay.

Với nền tảng phát triển tư duy giáo dục lẫn chương trình đào tạo mang tính liên ngành và được thừa hưởng đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm, cùng các thành tựu khoa học đã tích lũy qua nhiều thập kỷ tại Đại học Tổng hợp và Đại học Quốc gia Hà Nội, Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật đã xây dựng một triết lý giáo dục liên ngành mới. Triết lý này hướng đến phát triển một hệ sinh thái giáo dục nghệ thuật đa lĩnh vực, bao gồm nghệ thuật thị giác (nghệ thuật tạo hình đương đại và nhiếp ảnh nghệ thuật), kiến trúc và thiết kế cảnh quan, và mỹ thuật ứng dụng (đồ họa công nghệ số, thiết kế nội thất bền vững, và thời trang sáng tạo) và có thể được bổ sung thêm một số lĩnh vực mới trong thời gian tới như (thiết kế game, thiết kế truyền thông thị giác…) với mục tiêu là đào tạo nguồn nhân lực mới đáp ứng được những yêu cầu đa dạng và thách thức của thời đại.

Triết lý giáo dục nghệ thuật của nhà trường không chỉ dừng lại ở liên ngành, mà còn nhấn mạnh sự cân bằng giữa lý thuyết và thực hành, giữa tính hàn lâm và tính ứng dụng, giữa nghệ thuật vì nghệ thuật và nghệ thuật vì nhân sinh. Nhà trường chú trọng phát triển toàn diện tiềm năng của người học, để họ có thể tự do sáng tạo một cách đa dạng và phong phú. Các chương trình đào tạo được thiết kế theo hướng mở đường, tiên phong, thử nghiệm và không ngừng cải tiến để thích ứng với những thay đổi về công nghệ và xã hội. Bên cạnh đó, nhà trường đề cao tính bản địa và giá trị dân tộc, đồng thời khuyến khích hội nhập với các xu hướng nghệ thuật đương đại, nhằm phát huy cả bản sắc văn hóa lẫn khả năng sáng tạo đổi mới.

PGS.TS Nguyễn Văn Hiệu: Như tôi đã chia sẻ, không chỉ riêng Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật mà nhiều cơ sở giáo dục nghệ thuật tại Việt Nam hiện nay đều có mối liên hệ, dù trực tiếp hay gián tiếp, với Trường Mỹ thuật Đông Dương. Điều này phản ánh giá trị to lớn và vị trí không thể thay thế của Trường Mỹ thuật Đông Dương trong lịch sử giáo dục nghệ thuật tại Việt Nam.

Đối với Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật, dù là một cơ sở đào tạo mới trong lĩnh vực nghệ thuật, chúng tôi tìm thấy sự đồng điệu và gần gũi với Trường Mỹ thuật Đông Dương ở hai khía cạnh chính. Thứ nhất, dù cách nhau một thế kỷ, cả hai đều nằm trong các hệ thống giáo dục mang tính chất đa ngành – đa lĩnh vực là Đại học Đông Dương và Đại học Quốc gia Hà Nội. Điều này ảnh hưởng đến quan điểm và tư duy giáo dục nghệ thuật của nhà trường. Tại Trường Mỹ thuật Đông Dương, người học không chỉ có nền tảng về mỹ thuật mà còn được trang bị kiến thức khoa học từ nhiều lĩnh vực khác, một yếu tố mà chúng tôi cũng đang nỗ lực tiếp nối tại Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật. Thứ hai, chúng tôi đặc biệt trân trọng và theo đuổi các giá trị mà Trường Mỹ thuật Đông Dương đã xây dựng, đó là tinh thần khai phóng, sáng tạo và khả năng thích ứng với nhiều loại hình nghệ thuật. Điều này rất quan trọng trong đào tạo mỹ thuật và nghệ thuật nói chung, nhất là trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự thay đổi nhanh chóng của khoa học công nghệ hiện nay.

Có thể nói, với chúng tôi, Trường Mỹ thuật Đông Dương là một điển phạm mẫu mực trong giáo dục nghệ thuật liên ngành và tự do – những giá trị cần tiếp tục được tái khám phá và kế thừa. Chúng tôi hy vọng có thể tiếp nối vai trò của Trường Mỹ thuật Đông Dương trong hệ thống giáo dục của Đại học Đông Dương xưa thông qua việc phát triển đào tạo nghệ thuật tại Đại học Quốc gia Hà Nội ngày nay. Mục tiêu của chúng tôi là xây dựng một môi trường giáo dục nghệ thuật lành mạnh, cởi mở, có khả năng thúc đẩy và lan tỏa tinh thần khai phóng, đồng thời khuyến khích sự đa dạng hóa để kiến tạo một nền nghệ thuật Việt Nam đậm đà bản sắc dân tộc và sẵn sàng hội nhập quốc tế.

PV: Ông đánh giá như thế nào về tầm quan trọng của việc đổi mới giáo dục nghệ thuật tại Việt Nam hiện nay dựa trên di sản của Trường Mỹ thuật Đông Dương?

PGS.TS Nguyễn Văn Hiệu: Mặc dù một thế kỷ đã trôi qua song các di sản vô giá, đặc biệt là các giá trị tinh thần mà Trường Mỹ thuật Đông Dương để lại vẫn cho chúng ta không hết sự tự hào về một dòng chảy phát triển không ngừng từ quá khứ đến hiện tại. Tuy nhiên, truyền thống đó cũng gợi mở những trăn trở và suy nghĩ về định hướng và con đường phát triển giáo dục nghệ thuật tại Việt Nam hiện nay, nhất là khi các hoạt động sáng tạo nghệ thuật gắn với công nghiệp văn hóa – sáng tạo đang từng bước trở thành một lĩnh vực kinh tế bền vững, đóng góp vào sự phát triển của đất nước, xây dựng thương hiệu và bản sắc quốc gia.