PHÁI KHÔNG PHỐ

 

Lịch sử hội họa Việt Nam hiện đại đã ngót một thế kỷ, biết bao họa sĩ của các thế hệ đã vẽ về phố cổ Hà Nội, nhưng đến hôm nay, người chuyên tâm và thành công nhất với phố cổ Hà Nội vẫn chỉ có Bùi Xuân Phái. Thế nhưng đã có lúc Bùi Xuân Phái “không vẽ phố”, Phái không phố, chỉ có chữ ký của Phái, đó là một kiểu tranh chữ, thư họa, tranh đại tự. Một chữ ký bằng bút to tràn trên bề mặt tranh, ẩn hiện bên dưới là phố, phố làm nền. Tranh và chữ ở trong nhau, bản thân chữ ký của Phái khi đứng độc lập đã thành tranh rồi. Bùi Xuân Phái còn có một đề tài khác là chèo nhưng tại sao ông không dùng “thư họa”, không ký lên một bức chèo nào mà lại ký lên phố? Họa sĩ nào cũng có một đề tài ruột của mình, những tác phẩm lớn của họ sẽ nằm trong đề tài ấy. Bùi Xuân Phái đã chọn phố để ký chồng lên trên là vậy chăng?

Như đã nói Bùi Xuân Phái là người chuyên tâm, người thành công nhất với đề tài phố cổ Hà Nội và thêm điều nữa, ông là người đầu tiên phát hiện ra vẻ đẹp của phố cổ Hà Nội, người đầu tiên đưa phố vào hội họa và có lẽ ông cũng là người cuối cùng làm cho Hà Nội có thêm một phố nữa: Phố Phái. Hà Nội sinh ra ông (Bùi Xuân Phái sinh ra ở làng Kim Hoàng, ngôi làng nổi tiếng với dòng tranh dân gian cùng tên, ngoại thành Hà Nội), và ông sinh ra “Phố Phái” tặng lại Hà Nội. Ngoài 36 phố phường, Hà Nội đã có một phố nữa, phố hội họa. Thăng Long, Đông Đô, Hà Nội – rồng bay lên, địa linh nhân kiệt, tụ nhân, tụ thủy, tụ khí đẹp hơn nữa vì nó dung dưỡng cho nghệ thuật, tạo niềm cảm hứng cho nghệ sĩ.

BÙI XUÂN PHÁI – Tranh chữ ký. Khoảng 1980-1985. Sưu tập Apricot Gallery

Tôi không nghĩ Bùi Xuân Phái ký tên mình lên phố là ông muốn đặt tên cho phố của mình. Ký, đó là xác quyết một việc đã xong, đã hoàn thành, đã chấm dứt, có thể trong cuộc sống là vậy, nhưng nghệ thuật thì không. Nghệ thuật là sáng tạo, là tìm đường, là cuộc phiêu lưu tìm đường mới. Ngay cả với chính Bùi Xuân Phái, ở giai đoạn sáng tác cuối đời, ông vẫn tiếp tục kiếm tìm cách thể hiện phố theo một kiểu khác (thiên về trừu tượng) chứ ông không chịu đứng yên, không khoanh tay đứng ngắm mình. Mà cũng chả cứ trong nghệ thuật, cuộc sống luôn tuần hoàn, âm dương dương âm, ngày đêm đêm ngày, mưa nắng nắng mưa, xuân hạ thu đông… chẳng khi nào ngưng nghỉ. Vậy nên Kinh Dịch có 64 quẻ thì quẻ kết thúc (Thủy Hỏa ký tế) là quẻ 63, quẻ gần cuối cùng, gần kết thúc chứ không phải ký tế đã là cuối cùng-mà quẻ 64, quẻ cuối cùng là quẻ Hỏa Thủy vị tế có nghĩa là đi tiếp.

Hạnh phúc của Bùi Xuân Phái là ông đã làm ra một phố cổ Hà Nội rất riêng, nhưng hạnh phúc nhất chính là ông không dừng lại mà vẫn còn muốn kiếm tìm nữa, vẫn muốn đi tiếp nữa. Sáng tạo là thế, nghệ thuật là thế, chả bao giờ kết thúc. Phái là một quả núi với đề tài phố cổ Hà Nội, nhưng không có nghĩa rằng mọi nẻo đường đến với phố cổ Hà Nội đã bị bịt hết.

BÙI XUÂN PHÁI – Tranh chữ ký. Khoảng 1980-1985. Sưu tập Apricot Gallery

Bùi Xuân Phái là một quả núi nhưng khi chúng tôi đứng trước tấm toan để vẽ phố Hà Nội thì chúng tôi buộc phải coi Bùi Xuân Phái là một hạt cát. Hèn nhát và run sợ thì sẽ chỉ đến được phố của Phái, làm bản sao của Phái chứ không thể đến được với phố cổ Hà Nội. Tôi nghĩ, Bùi Xuân Phái cũng chả bao giờ muốn những người đi sau ông run sợ. Chính ông cũng muốn các họa sĩ khi vẽ phố cổ Hà Nội, hãy coi ông là hạt cát bởi vì thật giản dị rằng Bùi Xuân Phái không muốn bất kể ai giẫm vào vết chân của mình.

7/2020
Lê Thiết Cương

 

 

Tin cùng chuyên mục

Dẫn lối nghệ thuật qua tọa độ xanh

Trên con đường tìm tọa độ xanh cho nghệ thuật, hay một không gian nơi chốn phù hợp cho nghệ thuật, có những hành trình đặc biệt. Hành trình của nghệ nhân Nguyễn Văn Khang là sự chuyển đổi từ...

Trần Lưu Mỹ – Tiếng hét vô thanh

Khoảng trống dường như là một biểu tượng – ám ảnh lớn đối với Trần Lưu Mỹ. Nó theo anh suốt cả 3 triển lãm. Nó không chỉ là một nhan đề thông lệ, mà là âm hưởng chủ đạo của toàn...

“Vỏ tương lai” (Cover of Future) tác phẩm truyền tải thông điệp bảo vệ môi trường mạnh mẽ

Ngay ngày làm việc đầu tiên của năm mới Ất Tỵ 2025, chiều 3/2, đồng chí Nguyễn Hòa Bình, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ đã đến thăm,...

Danh họa Nguyễn Sáng và Bảo vật quốc gia “Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ”

“Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ” là bức họa đặc biệt nhất của danh họa Nguyễn Sáng hiện đang được lưu giữ tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam và là Bảo vật quốc gia. Tác phẩm...

Bàn tay tài hoa ‘thổi hồn’ cho gốm, gỗ

“Còn sức khỏe, tôi nguyện được vẽ cho quê hương, vùng miền đất Tổ; được đắm chìm với tâm hồn dân tộc Việt qua các tác phẩm điêu khắc – không chỉ mang hơi thở đời sống đương...

Có thể bạn quan tâm

Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm tổ chức triển lãm kỷ niệm 70 chiến thắng Điện Biên Phủ

Triển lãm kỷ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954-7/5/2024) do Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm tổ chức tại Nhà triển lãm 29 Hàng Bài, Hoàn Kiếm,...

BÙI TIẾN TUẤN: “VẼ KHỎA THÂN LÀ ĐỂ KHÁM PHÁ CÁC KHÍA CẠNH CỦA SỰ QUYẾN RŨ”

  Triển lãm và giới thiệu sách cùng tên Nguyệt sáng gương trong của Bùi Tiến Tuấn diễn ra tại Eight Gallery (8 Phùng Khắc Khoan, TP.HCM) từ ngày 23/5 đến 6/6/2021. Đây là cuốn sách tranh lụa khỏa...

BÁN TRANH

  Cô Minh, con gái họa sĩ Trần Lưu Hậu, từng đứng bán tranh ở gallery số 7 Hàng Khay năm xưa…trong một lần trò chuyện với tôi, cô bảo: “Không có tranh đẹp hay tranh xấu chú ạ, chỉ có...

Truyền thống – Văn hiến, mạch dẫn không gian sáng tạo đương đại tại Bảo tàng Hà Nội

Chiều ngày 07/11/2024, Bảo tàng Hà Nội phối hợp cùng Tạp chí Mỹ thuật, Tạp chí Gia đình Việt Nam tổ chức tọa đàm “Truyền thống – Văn hiến, mạch dẫn không gian sáng tạo đương đại”....

20 NĂM NGHỆ THUẬT ĐƯƠNG ĐẠI, CƠN SỐT TOÀN CẦU

“Trong thế kỷ 21, nghệ thuật đương đại đã trở thành nhân tố chính dẫn đến sự tăng trưởng của thị trường nghệ thuật toàn cầu.” Về tổng thể, thị trường nghệ thuật đương đại đã...

Phát động dự án nghệ thuật kỷ niệm 50 năm quan hệ ngoại giao Việt Nam-Đức

Đại sứ quán Đức tại Việt Nam vừa thông báo chính thức và kêu gọi các nghệ sĩ Việt Nam tham gia dự án nghệ thuật độc đáo: Biến bức tường phía ngoài trụ sở Đại sứ quán Đức tại Hà Nội...